Kiedyś eksperyment, dzisiaj ratowanie życie
Początkowo operacje w łonie matki traktowane były niejako na zasadzie eksperymentu – dzisiaj to już sprawdzona (choć wciąż bardzo ryzykowna) metoda na uratowanie dziecku życia albo polepszenie stanu jego zdrowia.
Warto wiedzieć, że pod względem jakości i ilości przeprowadzania takich zabiegów nasz kraj stoi w czołówce Europy. Przykłady? Ośrodek w Bytomiu, w którym w ciągu ostatnich lat przeprowadzono blisko 100 operacji korygowania rozszczepu kręgosłupa u płodu, Szpital Bielański w Warszawie, w którym operuje się nienarodzone dzieci z wadami serca czy Warszawski Uniwersytet Medyczny – to tam redukuje się przepuklinę przeponową. Mamy świetnych ekspertów, a wiedza o tym pozwala na zredukowanie stresu, gdy stoimy w obliczu konieczności poddania się takiej operacji.
Jednocześnie należy tutaj dodać, że są to wciąż operacje bardzo wysokiego ryzyka. Dlatego przeprowadza się je tylko i wyłącznie w przypadku, gdy potencjalne korzyści przewyższają ryzyko powikłań u matki i dziecka.
Wskazania do operacji prenatalnej
Zespół podkradania
Problem, który występuje tylko w ciąży bliźniaczej i związany jest z zaburzeniami krążenia łożyskowego. Mówiąc najbardziej obrazowo, do jednego z dzieci trafia za dużo krwi, do drugiego – za mało, w związku z czym u obojga może dojść do poważnych komplikacji zdrowotnych. Aby to zmienić, zamyka się naczynia za pomocą lasera – w około 60% ratuje to oboje dzieci, w 80% - chociaż jedno z nich.
Małowodzie
Czyli nic innego, jak zbyt mała ilość płynu owodniowego w jamie owodniowej. Skutki takiego stanu mogą być fatalne dla płodu i polegają między innymi na niedorozwoju płuc. Aby do tego nie doszło, przekłuwa się jamę owodniową i wtłacza się sztuczny, zastępczy płyn owodniowy.
Wewnątrzmaciczna transfuzja krwi
Operację tego typu przeprowadzano w sporych ilościach, gdy nie była jeszcze stosowana profilaktyka konfliktu serologicznego. Obecnie zabiegów jest znacznie mniej i decyzja o nich zapada głównie w przypadkach, gdy u dziecka stwierdza się silną niedokrwistość.
Wady cewy nerwowej
Przede wszystkim chodzi tu o przepuklinę oponowo-rdzeniową, która jest skutkiem rozszczepu kręgosłupa. Konsekwencją są bardzo poważne wady u dziecka, miedzy innymi paraliż czy wodogłowie.
Zespół pasm owodniowych
To bardzo poważna nieprawidłowość, która może skutkować deformacjami u płodu, choćby takimi jak brak ręki czy nogi. W przypadku zespołu pasm owodniowych małe fragmenty błony owodniowej owijają się wokół części ciała, co może skończyć się ich amputacją. W trakcie operacji przerywa się takie pasma i usuwa je z organizmu matki.
Wady serca
Nie wszystkie redukuje się, kiedy dziecko przebywa jeszcze w łonie matki. Do takich przypadków należą wady takie, jak cienkie zwężenie zastawki aortalnej – należy ją poszerzyć za pomocą specjalnych rurek, co umożliwia dalszy, prawidłowy rozwój płodu.
Guzy
Nawet, jeśli stwierdza się obecność guza u dziecka, to zazwyczaj zapada decyzja o operacji już po przyjściu dziecka na świat. Wyjątkiem jest np. sytuacja, w której diagnozuje się u dziecka potworniak okolicy krzyżowej, mogący skutkować niewydolnością krążenia.
Przepuklina przeponowa
Przepuklina przeponowa powoduje szereg negatywny konsekwencji, między innymi doprowadza do ucisku serca oraz braku miejsca dla rozwijających się płuc.
Wady układu moczowego
Najczęściej chodzi o uropatię zaporową, która uniemożliwia odpływ moczu, czego skutkiem jest jego zastój w nerce i małowodzie. Zabieg polega na wszczepieniu specjalnego cewnika.
Techniki operacji
Technika igłowa
Jest najmniej inwazyjna, służy albo transfuzji krwi albo podawaniu lub pobieraniu płynu owodniowego. Zabieg przeprowadza się pod kontrolą nieszkodliwego dla dziecka ultrasonografu.
Technika fetoskopowa
To operacje za pomocą endoskopu, czyli urządzenia wprowadzanego do brzucha ciężarnej. Wymagają one ogromnej precyzji (niektórzy nazywają je operacjami „przez dziurkę od klucza”), ale zmniejszają ryzyko zakażeń pooperacyjnych oraz przedwczesnego porodu. Technikę tę stosuje się przede wszystkim w przypadku łożyskowych zaburzeń krążenia krwi.
Operacja na otwartej macicy
Jest najbardziej ryzykowna (istnieje stosunkowo duże prawdopodobieństwo przedwczesnego porodu), ale w niektórych sytuacjach nie do zastąpienia. W jej trakcie otwiera się zarówno jamę brzuszną, jak i macicę, operuje się dziecko, a następnie zamyka się narządy.
Kiedy wykonuje się operacje prenatalne?
Większość takich operacji przeprowadzanych jest po 20. tygodniu ciąży, najczęściej między 24 a 26 tygodniem.
Operacje prenatalne – szansa na zdrowie
Niemożliwe jest opisanie poziomu stresu, którego doświadcza ciężarna dowiadująca się o konieczności przeprowadzenia operacji na jej nienarodzonym dziecku. Warto jednak pamiętać, że jest to przede wszystkim wielka szansa – jeszcze kilkadziesiąt lat w podobnej sytuacji lekarze tylko rozłożyliby bezradnie ręce.