Zespół Pandas – rzadki, tajemniczy i trudny do zdiagnozowania
Pandas to skrót od “pediatric autoimmune neuropsychiatric disorders associated with streptococcal infections”, co mniej więcej oznacza zaburzenia neuropsychiatryczne, związane z infekcją wywołaną paciorkowcami. Szacuje się, że na zespół ten choruje jedno na dwa tysiące dzieci.
Zespół Pandas nie jest bezpośrednio wywołany paciorkowcami (w tym przypadku – paciorkowcami beta-hemolizującymi z grupy A).– powstaje wtedy, gdy organizm próbuje się przed nimi bronić. Wytwarzane są wówczas przeciwciała, które mają niszczyć antygeny paciorkowców. Cały problem polega na tym, że antygeny te wykorzystują mimikrę genową, czyli upodabniają się do antygenów naturalnie występującym w ludzkim organizmie – wówczas przeciwciała mogą nie uderzać w antygeny paciorkowców, ale w swoje własne.
Konsekwencje takiej „pomyłki” systemu odpornościowego bywają różne i zależą od tego, w które komórki uderzy organizm. Jeśli będą to komórki nerwowe, może dojść do powstania zespołu Pandas.
Dlaczego jednak u niektórych dzieci dochodzi do powstania zespołu Pandas, a u innych (większości) nie? Obecny stan wiedzy medycznej nie pozwala na jednoznaczne wyjaśnienie. Badania wskazały jednak, że ryzyko wystąpienia zespołu rośnie w przypadku dzieci, które często przechodzą infekcje paciorkowcowe, których matka choruje na chorobę autoimmunologiczną oraz w których rodzinie występowała gorączka reumatyczna.
Zdiagnozowanie zespołu Pandas jest bardzo trudne z uwagi na różny charakter objawów oraz fakt, że trudno połączyć np. przebytą przez dziecko anginę z nagłymi problemami natury psychicznej. Niemniej rodzice chorych dzieci potwierdzają, że elementem wspólnym jest diametralna zmiana zachowania dziecka.
Zespół Pandas – objawy
Tak, jak wspomnieliśmy, objawy zespołu Pandas mogą być bardzo różne. Niemniej, do najczęściej wymienianych należą:
- objawy ze spektrum zaburzeń obsesyjno – kompulsywnych (nawracające czynności i myśli, agresywne zachowania i słowa. W wielu przypadkach problem jest bardzo wyraźny, ponieważ spokojne i grzeczne dziecko zaczyna zachowywać się w nowy, nieprzyjemny dla otoczenia sposób)
- objawy ze spektrum ADHD (brak skupienia uwagi mimo ciągłego napominania, wielka ruchliwość u dziecka, które do tej pory było względnie spokojne, brak reakcji na ostrzeżenia czy kary, które do tej pory skutkowały)
- tiki – zarówno wokalne (np. uporczywe powtarzanie jakiegoś słowa), jak i fizyczne (np. ciągłe mruganie, pociąganie nosem)
- wahania nastroju – szybkie przechodzenie z radości czy wręcz euforii w złość czy smutek
- problemy z koordynacją ruchów – na przykład z rysowaniem
- zaburzenia snu (koszmary nocne, częste przebudzanie się u dziecka, które dotąd spało spokojnie)
- moczenie nocne
- lęk przed rozstaniem się z bliskimi, który wcześniej nie występował
Różnorodność występowania objawów, a także ich wybiórczość bardzo utrudnia proces diagnostyczny. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że objawy te pojawiają się stosunkowo nagle, mogą wyciszać się po infekcji i nasilać przy kolejnej – np. przy anginie.
Leczenie zespołu Pandas
Niestety, leczenie zespołu Pandas nie jest łatwe. Oczywiście wstępnie konieczne jest wyleczenie pierwotnej infekcji, wywołanej przez paciorkowce. Kolejny krok to leczenie samego zespołu. W niektórych przypadkach opiera się ono tylko i wyłącznie na psychoterapii (zwykle poznawczo – behawioralnej). Jeśli objawy są bardzo silne, lekarz może zadecydować o włączeniu leków z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. W najtrudniejszych przypadkach leczenie może opierać się na podawaniu immunoglobulin czy glikokortykosteroidów.
Zespół Pandas – rokowania
Tak, jak trudno zdiagnozować zespół Pandas, tak trudno jest mówić o pewnych rokowaniach. U znacznej części dzieci objawy wyciszają się, a nawet znikają (trudno jednak sprecyzować, jak długo to potrwa). U innych, mimo leczenia, dolegliwości nie ustępują i obecne są także w życiu dorosłym. Istnieje także najgorsza możliwość (rzadka), że wraz z upływem czasu objawy zespołu Pandas będą się nasilać.