Co setne dziecko dziecko w Polsce rodzi się z problemami natury kardiologicznej! Wady te powstają w pierwszych tygodniach życia płodowego, kiedy serce rozwija się najintensywniej.
Co setne dziecko dziecko w Polsce rodzi się z problemami natury kardiologicznej! Wady te powstają w pierwszych tygodniach życia płodowego, kiedy serce rozwija się najintensywniej. Medycyna i jej zaawansowanie technologiczne dają jednak u wielu z nich nadzieję na zdrowe serce dziecka i normalne życie pełne uśmiechu i zabawy.
Narodziny dziecka to wielkie wydarzenie zarówno dla oczekujących potomka rodziców, jak i samego noworodka. Krzyk i płacz to nieodzowne elementy pierwszych chwil życia. Nie wszystkie dzieci rozpoczynają jednak życie tak samo... O wadach i chorobach dotykających dzieci mówi prof. Lesław Szydłowski, kardiolog dziecięcy z Centrum Medycznego Scanmed Multimedis Krowodrza w Krakowie.
Panie profesorze, czy można podać przyczyny powstawania wrodzonych wad serca?
Prof. Lesław Szydłowski: Etiologia wad wrodzonych serca jest niewyjaśniona, podobnie jak większości chorób związanych z sercem. Obecnie uważa się, że jest wiele czynników mogących wpływać na nieprawidłowy rozwój serca. Niektóre schorzenia dotyczące noworodków można łączyć z chorobą matki w czasie trwania ciąży, dotyczy to przede wszystkim pierwszego trymestru ciąży. Wtedy powstają tzw. wady okresu zarodkowego, które są przyczyną tych najcięższych wad serca. W pewnym stopniu mogą się przyczynić także czynniki chemiczne, leki, na które jest narażona kobieta w ciąży, jak również promieniowanie rentgenowskie. Prawie nigdy nie da się jednak jednoznacznie stwierdzić, że dany czynnik na pewno spowodował właśnie tę a nie inną wadę serca.
Jakie wady dotyczą zarówno nienarodzonych jeszcze dzieci, jak i tych, które całkiem nie dawno przyszły na świat?
Prof. Lesław Szydłowski: Jest bardzo dużo rodzajów wad wrodzonych serca. Są to tzw. wady „proste" i wady „złożone". Inny podział zawiera wady „lewego" i „prawego" serca, wady ujawniające się zaraz po urodzeniu i te, które dają objawy w okresie późniejszym oraz wady tzw. „przewodozależne". Dla rodziców jednak najważniejsze jest zwykle to, czy u ich dziecka jest to wada dobrze czy źle rokująca. Ważne jest także, czy leczenie jest jedno czy wieloetapowe i to, czy po leczeniu dziecko będzie całkowicie wydolne krążeniowo, czy też będzie musiało mieć przewlekłe leczenie farmakologiczne.
Medycyna pozwala na bardzo wczesne wykrycie wad u dziecka będącego jeszcze w łonie matki.
Prof. Lesław Szydłowski: Tak, możemy już wewnątrzłonowo dokonywać diagnostyki układu krążenia, a szczególnie serca. Lekarz już w czasie ciąży może zobaczyć jak to serce jest zbudowane - czy są w nim ubytki lub nieprawidłowe zwężenia. Widzimy pełną konfigurację komór serca. Zdiagnozowanie u płodu wady wrodzonej pozwala odpowiednio przygotować dziecko i matkę na poród. Medycyna na dzisiejszym poziomie zaawansowania technologicznego pozwala na wykrycie i zdiagnozowanie niemal każdej wrodzonej wady serca oraz wielu innych chorób.
Dziecko się rodzi wiemy, że ma wadę wrodzoną serca i...
Prof. Lesław Szydłowski: Niektóre schorzenia np. nieprawidłowa budowa serca (np. zespół niedorozwoju lewego serca), wymagają natychmiastowej interwencji - dosłownie w ciągu kilku bądź kilkunastu godzin od narodzin. Dzieje się tak wówczas, jeśli wada zagraża życiu noworodka. Są to poważne wady, które tylko i wyłącznie podczas zabiegów można "naprawić". Zdarza się i tak, że nie kończy się na jednej operacji i mały pacjent musi przejść szereg zabiegów, by móc w późniejszym okresie życia cieszyć się z niego, jak jego rówieśnicy, którzy przyszli na świat ze zdrowym sercem. Nie wszystkie jednak problemy ze strony układu krążenia u dziecka wymagają natychmiastowej interwencji - wystąpienie szmeru serca nie stanowi zagrożenia dla jego życia. Proszę zrozumieć jedną rzecz - życie dziecka i praca jego serca w łonie matki, nie ma praktycznie nic wspólnego z tym, co na nie czeka po przyjściu na świat. Płód w łonie matki jest pod ścisłą ochroną organizmu kobiety, która de facto wykonuje za płód wszystkie czynności niezbędne do życia.
Jakie choroby związane z sercem dotyczą noworodków?
Prof. Lesław Szydłowski: To bardzo istotne rozróżnienie - choroby serca, a wady serca, ponieważ choroby nie są wadami wrodzonymi serca. Mówimy o chorobie w przypadku, kiedy lekarz widzi, że serce płodu nieprawidłowo się kurczy lub pracuje zbyt wolno, kiedy częstość rytmu wynosi 60-70 na minutę, co dla płodu jest zdecydowanie nieprawidłowe. Podejrzewa się wówczas występowanie bloku serca - wiemy już wtedy, że dziecko może mieć niewydolność serca zarówno wewnątrzłononowo, jak i po urodzeniu. Zazwyczaj w takich przypadkach rozpoczynamy leczenie nienarodzonego dziecka, poprzez podanie leków matce, dzięki której dotrą one do dziecka. A tym samym poprawimy i podwyższymy rytm serca. Natomiast po urodzeniu należy rozważyć, czy noworodek nie potrzebuje wszczepienia rozrusznika serca przyśpieszającego zbyt wolny rytm własny. Zdarzają się sytuacje odwrotne, tzn. gdy serce noworodka pracuje zbyt szybko. To także świadczy, że układ krążenia może stać się niewydolny. Pamiętać także trzeba, ze serce noworodka i dziecka starszego może być narażone na wystąpienie stanu chorobowego nazywanego zapaleniem mięśnia sercowego i takie podejrzenie traktowane jest niezwykle poważnie, gdyż rokowanie w tej jednostce chorobowej jest zwykle bardzo niepewne.
Od kilku lat dość intensywnie rozwija się kardiologia interwencyjna - na czym ona polega?
Prof. Lesław Szydłowski: Można to zobrazować w następujący sposób - nie ręce chirurga zamykają ubytki w sercu małego pacjenta czy poszerzają naczynia a wykonuje to pod kontrolą promieni rentgenowskich tzw. kardiolog interwencyjny. Podczas cewnikowania serca wprowadza się śródnaczyniowo pewne urządzenia, które na stałe zostają w sercu dziecka. Przykładem takiego zabiegu jest zamknięcie ubytków w przegrodzie międzyprzedsionkowej przy pomocy tzw. parasolki - która zostaje „otwarta" na wysokości ubytku, a następnie zostaje ona dociśnięta do przegrody i tym samym tkwi nieruchomo i niwelując ubytek. Innym zabiegiem jest tzw. „balonowe" poszerzenie zwężonej zastawki lub naczynia. Kardiolog potrafi także przy pomocy tzw. „korków" zamykać nieprawidłowe połączenia pomiędzy naczyniami. Jak Pani widzi, kardiologia interwencyjna to bardzo prężnie rozwijająca się gałąź medycyny.
Czy kobieta, która dowiaduje się będąc w ciąży, że dziecko ma jakiś problem z sercem powinna dbać o siebie bardziej, niż kobiety, których nienarodzone dzieci są okazami zdrowia?
Prof. Lesław Szydłowski: Jeśli chodzi o te problemy to nie ma to praktycznie żadnego znaczenia – gdyż kobieta ZAWSZE powinna dbać o siebie i o dziecko podczas ciąży. Płód z wadą serca jest bardzo dobrze chroniony przez matkę. Problemy zaczynają się jednak zaraz po urodzeniu, gdy noworodek ze złożoną wadą serca styka się ze światem zewnętrznym. Istotniejsze jest wówczas to, by już po urodzeniu zadziałać leczniczo na dziecko – i w zależności od problemu podjąć odpowiednie działanie..
Czy fakt, że człowiek w wieku niemowlęcym miał wadę serca oraz zabiegi chirurgiczne determinuje jego późniejsze życie?
Prof. Lesław Szydłowski: Wszystko tak naprawdę zależy tylko i wyłącznie od tego z jakim problemem natury kardiologicznej przyszedł ten człowiek na świat. Wady proste, których jest najwięcej, dają się całkowicie wyleczyć i taki człowiek z reguły żyje, jak każdy inny.
Inaczej to wygląda, gdy leczenie u dziecka było wieloetapowe. Wtedy może się zdarzyć, że ma chory jeszcze pewne dysfunkcje w obrębie układu krążenia i zaleca się, by dziecko się nie forsowało bawiąc się i spędzając czas z rówieśnikami, itd. Natomiast ogromny odsetek dzieci żyje normalnie i cieszy się urokami dzieciństwa, jak reszta, która urodziła się całkowicie zdrowa.
Czy można powiedzieć, że najlepszą profilaktyką jest stały kontakt z lekarzami w czasie ciąży - by mogli oni sprawdzić stan zdrowia nienarodzonego dziecka w każdy dostępny im sposób?
Prof. Lesław Szydłowski: Myślę, że to jest bardzo dobre podsumowanie - kobiety w ciąży muszą czuć spoczywającą na nich odpowiedzialność. Konsultacje lekarskie podczas ciąży są niezbędne. Badania nakierowane na serce w okresie życia płodowego są bardzo istotne – serce bowiem jest głównym motorem życia, stąd się bierze krążenie krwi, a stan zdrowia człowieka zależy przecież właśnie od kondycji serca.