Moczenie nocne to jeden z najczęstszych problemów urologicznych u dzieci.
Moczenie nocne u dzieci
Każdemu dziecku może zdarzyć się i zdarza się zmoczenie łóżka w nocy. Jeżeli dziecko jest małe rodzice liczą, że z czasem dziecko z tego problemu po prostu wyrośnie i tak najczęściej się dzieje. Gdy jednak kolejny raz dziecko budzi się w mokrym łóżku, gdy „mokre noce" są częstsze niż „suche noce" powinniśmy udać się z dzieckiem do lekarza. Chociaż moczenie nocne nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia, okazuje się, że jest to jeden z najczęstszych problemów urologicznych u dzieci.
Kiedy rodzice powinni zasięgnąć porady lekarza?
Z moczeniem nocnym u dzieci mamy do czynienia wówczas, gdy dziecko powyżej 4 roku życia co najmniej 2 razy w tygodniu mimowolnie oddaje mocz podczas snu – wyjaśnia dr n. med. Jan Gruchalski z Centrum Medycznego Alfa-Lek w Warszawie. Jeżeli tak się dzieje warto udać się do lekarza, ponieważ w dłuższym okresie czasu moczenie nocne może mieć przykre konsekwencje w postaci zaburzeń emocjonalnych u dziecka. Moczenie nocne jest szczególnie dotkliwe dla dzieci w wielu szkolnym. Dziecko czuje się zawstydzone, ma poczucie winy, dlatego zaczyna izolować się, unika kontaktu z rówieśnikami, rezygnuje z wycieczek, wyjazdów – dodaje dr Jan Gruchalski.
Kiedy dziecko moczy się zarówno w nocy jak i w dzień wizyta u lekarza jest już obowiązkowa. Przyczynami takiego stanu mogą być nieprawidłowe czynności dolnych dróg moczowych, wada anatomiczna układu moczowego lub zakażenie dróg moczowych. Zwróćmy uwagę czy dziecko nie skarży się na ból lub pieczenie podczas oddawania moczu, czy bez uzasadnienia nie pojawia się podwyższona temperatura ciała. Jeżeli dziecko kontrolowało już oddawanie moczu w nocy, a nagle moczenie nocne powraca mówimy o moczeniu nocnym wtórnym. Ta sytuacja również wymaga wizyty u lekarza.
Podczas wizyty – o co na pewno zapyta lekarz?
Moczenie nocne u dzieci to choroba, którą można leczyć, co więcej leczenie przynosi dobre rezultaty. Odpowiednio wczesna diagnostyka pozwala wykluczyć lub potwierdzić występowanie schorzeń układu moczowego, a także często wyjaśnić i rozwiązać problem nocnego moczenia u dzieci – wyjaśnia dr Jan Gruchalski. Dokładny wywiad chorobowy jest podstawą postawienia prawidłowej diagnozy. Podczas wizyty lekarz na pewno zapyta czy moczenie u dziecka zdarza się tylko w nocy czy również ma miejsce w dzień. Czy w ciągu dnia dziecko ma parcia na mocz (dziecko zaciska nogi, kuca próbując powstrzymać oddanie moczu)? Jak często zdarza mu się mocz popuszczać? Ile dokładnie razy w ciągu tygodnia dochodzi do zmoczenia łóżka, czy dzieje się to jeden raz czy wielokrotnie w ciągu nocy?
Jakie badania należy wykonać u moczącego się dziecka?
W pierwszej kolejności przeprowadza się dokładne badanie przedmiotowe wraz z oceną czucia na kroczu, a następnie wykonuje się badania nieinwazyjne, takie jak: ogólne badanie moczu z oceną ciężaru właściwego moczu, posiew moczu, USG układu moczowego. Jest to podstawowy zestaw badań u dziecka moczącego się, który lekarz może rozszerzyć o dodatkowe badania urodynamiczne i/lub radiologiczne. Kolejnym etapem jest kontrola oddawania moczu, czyli spisanie jak często i ile dokładnie ml płynów dziecko wypija, a następnie jaką objętość moczu wydala w ciągu doby. Kontrolę oddawania moczu przeprowadzają rodzice w domu przez co najmniej 4 dni zapisując godzinę oddawania moczu, naglące parcia, wszystkie incydenty nietrzymania moczu w nocy i podczas dnia. Ocenie podlega również objętość moczu oddanego w godzinach nocnych w porównaniu do objętości moczu wydalonego w ciągu dnia oraz do pojemności pęcherza moczowego dziecka. Dziecko może zostać skierowane na konsultację do nefrologa, urologa, neurologa. Niejednokrotnie bardzo przydatne i skuteczne okazują się konsultacje psychologiczne.
Dlaczego moje dziecko się moczy? – szukanie przyczyn.
Badania przeprowadzone w ostatnich latach potwierdziły, że większość przypadków nocnego moczenia u dzieci spowodowanych jest zaburzeniami czynnościowymi układu moczowego, tj. zmniejszoną pojemnością pęcherza moczowego lub zwiększoną ilością moczu nocnego. Spośród innych przyczyn często wymienia się również wady, schorzenia lub zakażenia układu moczowego.
W tych jednak przypadkach nie leczy się objawu jakim jest moczenie, a przyczynę. Zaburzenia emocjonalne u dziecka wywołane przez konflikty rodzinne, rozwód rodziców, problemy w przedszkolu bądź w szkole, pojawienie się młodszego rodzeństwa w rodzinie także powinny zostać wzięte pod uwagę.
Przyczyna nr 1 – zmniejszona pojemność pęcherza moczowego.
Pęcherz moczowy dziecka powinien zebrać i utrzymać do rana cały spływający z nerek mocz. Jeżeli tak się nie dzieje przyczyną moczenia może być zmniejszona pojemność pęcherza moczowego. Mimo, że ilość moczu nocnego jest znacznie mniejsza niż ilość moczu dziennego, dziecko moczy się. W tej sytuacji podejmuje się leczenie, które ma na celu stopniowe zwiększenie pojemności pęcherza. Stosuje się odpowiednie leki zmniejszające napięcie mięśnia pęcherza moczowego. Dzięki temu zmniejsza się czucie w pęcherzu, a dziecko rzadziej oddaje mocz. Wydłużenie czasu pomiędzy wizytami w toalecie, stopniowo zwiększa pojemność pęcherza. Leczenie trwa zazwyczaj 3-4 miesiące, ale zdarza się, że trzeba je kontynuować dłużej.
Przyczyna nr 2 – zwiększona ilość moczu nocnego
Dziecko ma prawidłową pojemność pęcherza moczowego jednak nie jest w stanie utrzymać nocnego moczu do rana. Problemem okazuje się być nieodpowiednie zagęszczanie moczu. Aby pozbyć się tego problemu podaje się dziecku przed snem leki pobudzające nerki do prawidłowego zagęszczania moczu. Chociaż rodzice mogą zauważyć poprawę już po 2-3 dniach, leczenie trwa co najmniej 3 miesiące. Wielokrotnie kontynuuje się leczenie znacznie dłużej, nawet 1-2 lata.
Kilka sprawdzonych rad - wspierajmy dziecko i chwalmy
Dodatkowo rodzice powinni wprowadzić pewien rytuał postępowania – warto upewnić się, że tuż przed snem dziecko opróżniło pęcherz moczowy. Nie zaleca się całkowitego zabraniania dziecku picia przed spaniem - lepiej zmniejszyć ilość podawanych napojów na 2 godziny przed pójściem do łóżka. W żadnym wypadku dziecko nie może wypijać przed snem napoi gazowanych. Warto również stopniowo odzwyczaić dziecko od zasypiania z butelką pełną mleka. Dzieci po ukończeniu 4 roku życia powinny spać bez pieluch lub pieluchomajtek. Chociaż na pewno będzie to znaczne utrudnienie dla rodziców, brak zabezpieczenia w tej postaci zwiększa motywację dziecka do utrzymania moczu w pęcherzu. Dodatkowo warto rozważyć wprowadzenie systemu kontroli mokrych i suchych nocy.
Za każdym razem, gdy dziecku uda się wytrwać do rana chwalmy je i nagradzajmy odpowiednim wpisem w kalendarzu. Pozytywne wsparcie ze strony rodziców i rodzeństwa mobilizuje dziecko do kontrolowania swojego pęcherza moczowego. Zaleca się wysadzanie dziecka w nocy, gdyż wytwarza to korzystny odruch budzenia się w sytuacji pełnego pęcherza. Z czasem dziecko będzie budziło się samo, dlatego warto postawić przy łóżku nocnik lub upewnić się, że droga do łazienki jest oświetlona. Zostawienie małej świecącej lampki w pokoju dziecka, na korytarzu i w łazience ułatwi dziecku wizytę w toalecie.
Leczenie farmakologiczne w znacznym stopniu pozwala rozwiązać problem nocnego moczenia u dzieci. Należy zawsze podawać leki ściśle według zaleceń lekarza. Często po 3-4 miesiącach leczenia można podjąć próbę odstawienia przyjmowanych leków. Jeżeli jednak nastąpi u dziecka nawrót moczenia, należy leczenie kontynuować, a następnie ponownie spróbować leki odstawić.
Moczenie nocne u dzieci nie wynika ze złej woli lub lenistwa. Postawa rodziców i zrozumienie problemu pozwala zareagować odpowiednio wcześnie i podjąć zalecane leczenie. Najgorszym rozwiązaniem jest bagatelizowanie problemu lub jego ukrywanie, niekiedy przez wiele lat – wyjaśnia dr Jan Gruchalski. Dopóki dziecko jest małe to na rodzicach spoczywa odpowiedzialność za jego zdrowie i dobre samopoczucie. Nie warto zatem wizyty u lekarza odkładać, gdy istnieje możliwość skutecznego i całkowitego wyleczenia.
Tekst dla osesek.pl: Marzena Pańkowska
Konsultacja medyczna: Dr n. med. Jan Gruchalski, specjalista II stopnia z zakresu chirurgii dziecięcej, wieloletni pracownik Kliniki Chirurgii Dziecięcej Akademii Medycznej w Warszawie na stanowisku Asystenta, Adiunkta później Zastępcy Kierownika Kliniki. Ordynator Warszawskiego Szpitala dla Dzieci, następnie Ordynator Szpitala Dziecięcego z siedzibą w Dziekanowie Leśnym. Uczestniczył w licznych szkoleniach zagranicznych m.in. w Liverpoolu, Amsterdamie, Los Angeles, a także przygotował i wygłosił ponad 100 wykładów na zjazdach i sympozjach naukowych. Autor kilkudziesięciu publikacji z zakresu urologii dziecięcej.