Nagła śmierć łóżeczkowa niemowląt (SIDS) – jak zapobiegać

Termin SIDS czyli nagła śmierć łóżeczkowa niemowląt przeraża wszystkich świeżo upieczonych rodziców, dowiedz się, jakie są czynniki ryzyka i jakie możesz podjąć działania zmniejszające zagrożenie.

Definicja SIDS

SIDS (nagła śmierć łóżeczkowa niemowląt, z ang. Sudden Infant Death Syndrome) jest zdefiniowany, jako nagły i niespodziewany zgon dziecka w pierwszym roku życia, który pozostaje niewyjaśniony pełnym badaniem sekcyjnym ani dokładną analizą miejsca i czynników towarzyszących śmierci.

SIDS nie jest chorobą, ale rezultatem czynników, które w konsekwencji prowadzą do śmierci w czasie snu. W 1989 roku Narodowy Instytut Zdrowia USA przedstawił nową bardziej uszczegółowioną definicję, wg, której SIDS jest to nagła śmierć dziecka w wieku poniżej 1 roku życia, lecz powyżej 4 tygodnia życia, której przyczyny nie wyjaśnia: badanie autopsyjne, badanie miejsca śmierci ani analiza wywiadu klinicznego. W niektórych przypadkach SIDS bardzo szczegółowy wywiad wykazał obecność objawów poprzedzających, zwiastujących nagły zgon: gorszy rozwój psychomotoryczny, obniżenie napięcia mięśni szyi i ramion, dłuższe okresy snu, wzmożona potliwość podczas snu, epizody sinicy lub blednięcia podczas snu, obecność refluksu żołądkowo-przełykowego, leniwe ssanie i męczenie się podczas karmienia. SIDS najczęściej występuje w okresie pierwszych 6 miesięcy życia niemowląt ze szczytem częstotliwość występowania między 2 a 4 miesiącem życia i nie dotyczy pierwszych 4 tygodni życia noworodków

Pomimo ustalenia bardziej szczegółowej definicji przyczyny SIDS nie są do końca znane.

Lekarze upatrują źródła nagłej śmierci łóżeczkowej niemowląt w:

• Niedojrzałości ośrodkowego układu nerwowego
• Zbyt niskim poziomie serotoniny – neuroprzekaźnika, który przekazuje informacje pomiędzy komórkami mózgu
• Obniżonym napięciu mięśni górnych dróg oddechowych
• Nadczynności kory nadnerczy
• Uszkodzeniu pnia mózgu
• Zaburzeniach kontroli ciśnienia krwi
• Bezdechu (brak oddechu trwający dłużej niż 20 sekund)
• Zaciśnięciu się tętnicy szyjnej podczas unoszenia główki w trakcie spania na brzuchu
• Obciążeniu genetycznym (dzieci z rodzin, których doszło do przypadków SIDS, są bardziej narażone)
• Silnym stresie, w jakim znajduje się niemowlę i nieregularnym rytmie odpoczynku i karmienia

Zagrożenie SIDS

Na ryzyko śmierci łóżeczkowej najbardziej narażone są wcześniaki - dzieci urodzone przedwcześnie stanowią aż 20-30 proc. wszystkich niemowląt zmarłych z powodu SIDS oraz dzieci o wadze urodzeniowej niższej niż 2500 g.

Grupą podwyższonego ryzyka są niemowlęta:

• płci męskiej
• w wieku między 2 a 6 miesiącem życia
• z małą masą urodzeniową – poniżej 2500g
• z niską punktacją Apgar (poniżej 4 punktów)
• zaburzeniami oddychania po urodzeniu
• urodzone jako wcześniaki
• dzieci z napadami bezdechu lub sinicy bez uchwytnej przyczyny
• dzieci z ciąż mnogich
• niemowlęta z okresową lub nagłą bradykardią
• niemowlęta z refluksem żołądkowo-przełykowym lub anomaliami odźwiernika
• niemowlęta opóźnione w rozwoju psychoruchowym

Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia nagłej śmierci łóżeczkowej

Badania wykazały, że czynniki zwiększające ryzyko SIDS mogą leżeć także po stronie środowiska rodzinnego niemowląt. Do takich czynników należą:

• młody wiek matki (poniżej 20 roku życia)
• niski status społeczny
• brak wykształcenia
• samotne wychowywanie dziecka
• krótkie odstępy między kolejnymi ciążami
• nieprawidłowy przebieg porodu
• nagła śmierć łóżeczkowa bliźnięcia lub starszego rodzeństwa
• palenie papierosów, picie alkoholu, zażywanie narkotyków podczas ciąży (również bierne palnie przez ciężarną jak i dziecko)

Inne czynniki zwiększające zagrożenie wystąpienia SIDS:

• pozycja dziecka podczas snu (pozycjami zwiększającymi ryzyko jest ułożenie na brzuszku i na boku)
• przegrzewanie dziecka (zbyt gruba warstwa ubrań, zbyt wysoka temperatura w pomieszczeniu, w którym śpi dziecko)
• zbyt miękki materac, na którym ułożone jest dziecko oraz poduszki i kocyki, w które może zaplątać się śpiące niemowlę
• palenie papierosów w obecności dziecka
• wspólnie spanie z dzieckiem
• sztuczne karmienie
• nieregularny rytm życia dziecka
• chłodna pora roku

Jak zapobiec nagłej śmierci łóżeczkowej niemowląt?

Ponieważ cały czas nie ma jednoznacznej odpowiedzi, co przyczynia się do wystąpienia SIDS, opiekunowie dziecka powinni się koncentrować na przeciwdziałaniu czynnikom, na które mają wpływ, czyli odpowiedniej pielęgnacji niemowlęcia. Krajowy Konsultant w dziedzinie neonatologii wydał w tym zakresie rekomendacje – warto znać te zalecenia i się do nich stosować:

• należy zachowywać regularny tryb życia dziecka, przestrzegając stałych godzin snu i karmienia. Spokój i ustalony rytm życia chronią dziecko przed stresem, który może wywołać niepożądane reakcje
• jeśli dziecko zasnęło płacząc, należy sprawdzić czy później śpi spokojnie.
• do snu dziecko powinno być układane na plecach. Należy unikać pozycji na boku i na brzuchu, chyba, że jest to uzasadnione decyzją lekarza
• dziecko powinno spać na twardym materacyku dostosowanym do wymiarów łóżeczka
• do łóżeczka nie powinno kłaść się poduszek - mogą spowodować utrudnienia w oddychaniu dziecka; z tego samego powodu buzia dziecka powinna pozostawać odkryta W łóżeczku dziecka nie zostawiaj też pluszowych zabawek, kocyków i innych przedmiotów, w które dziecko mogło by się zaplatać
• odstęp między szczebelkami w łóżeczku nie powinien przekraczać 8 cm - większe odstępy mogą spowodować zaklinowanie się między nim główki dziecka
• dziecko podczas snu musi mieć swobodę poruszania rączkami i nóżkami. Dla jego bezpieczeństwa ważne jest, aby miało swobodę zmiany pozycji.
• pokój dziecka powinien być regularnie wietrzony i temperatura w nim nie powinna przekraczać 20C dla niemowląt do 8 tygodnia życia a 18C dla starszych niemowląt
• w pokoju dziecka nie powinny przebywać zwierzęta
• w pomieszczeniu, w którym przebywa i śpi dziecko, nie powinno palić się tytoniu
• dziecku należy regularnie podawać picie, zwłaszcza latem, kiedy organizm znacznie szybciej wytraca płyny
• w miarę możliwości dziecko powinno być karmione piersią - niektórzy lekarze uważają, że ma to duże znaczenie, ponieważ pobudza ośrodek oddechowy i wpływa na jego rozwój.
• nie pal, nie pij alkoholu i nie zażywaj narkotyków w czasie ciąży
• leki przeciwkaszlowe, nawet te dostępne bez recepty, powinny być podawane dziecku tylko po wcześniejszej konsultacji z lekarzem
• należy regularnie kontrolować stan zdrowia dziecka u pediatry lub lekarza rodzinnego.

Opracowanie: osesek.pl na podstawie Rekomendacji w sprawie nagłej śmierci łóżeczkowej niemowląt Konsultanta Krajowego w dziecinie neonatologii prof. dr hab. Ewy Helwich.