Atopowe zapalenie skóry u dzieci. Jak rozpoznać.

Atopowe zapalenie skóry u dzieci zostało już okrzyknięte „chorobą cywilizacyjną XXI wieku”. Rzeczywiście, można odnieść wrażenie, że już co drugie dziecko - a właściwie jego mama, słyszy taką diagnozę w gabinecie pediatry. Czy oznacza to, że wiemy już wszystko na temat tego schorzenia?

Czym jest atopowe zapalenie skóry?

Atopowe zapalenie skóry, czyli w skrócie AZS, to przewlekła choroba skóry mająca swoje podłoże w reakcji alergicznej. Mówiąc w skrócie, w organizmie dochodzi do nadmiernej produkcji przeciwciał igE, które skierowane są przeciw alergenom. W efekcie układ odpornościowy działa nieprawidłowo – już bardzo małe dawki alergenów powodują słabsze lub silniejsze reakcje skóry.

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą, w której dużą role odgrywają predyspozycje genetyczne. Jeśli któryś z rodziców (albo rodzeństwo) choruje, to ryzyko wystąpienia objawów u dziecka zwiększa się. Niestety, wpływ mają też czynniki środowiskowe. Innymi słowy, im więcej chemii oraz sztucznych dodatków znajduje się w powietrzu, zabawkach lub ubraniach, tym gorszy jest stan skóry dziecka.

Pierwsze objawy choroby pojawiają się zwykle u niemowląt – to aż blisko 60% przypadków. U 30% dzieci atopowe zapalenie skóry rozwija się między 1 a 5 rokiem życia, po 5 roku to już tylko 20%. Im starsza jest zatem nasza pociecha, tym mniejsze ryzyko, że zachoruje na atopowe zapalenie skóry.

Warto dodać, że u znacznej ilości dzieci symptomy atopowego zapalenia skóry wycofują się najpóźniej do 7-go roku życia (u wielu maluchów dzieje się to znacznie wcześniej, bo już w drugim roku). Niestety, u niektórych osób choroba utrzymuje się przez całe życie, przechodząc naprzemienne w stany remisji i zaostrzenia.

Objawy atopowego zapalenia skóry

Objawy atopowego zapalenia skóry u dzieci różnią się w zależności od tego, w jakim wieku jest dziecko. Wyróżnia się tutaj fazę niemowlęcą i wczesnodziecięcą (obejmującą dzieci do około 4-go roku życia) oraz dziecięcą.

Na początek weźmy pod „lupę” maluszka. Oto, co powinno skłonić nas do wizyty u pediatry:

• Rumieniowe plamy - intensywnie czerwone, czasem dość małe, ale najczęściej zlewające się w większe płaty. Rodzice dzieci z atopowym zapaleniem skóry często podkreślają, że jednym z kryteriów diagnozy jest umiejscowienie zmian skórnych – w zgięciach rąk i kolan. Rzeczywiście, takie miejsca występowania plan i grudek są charakterystyczne, ale – uwaga – nie w wieku niemowlęcym! U malutkich dzieci (pierwsze objawy AZS pojawiają się najczęściej około 3-go miesiąca życia) czerwone zmiany najczęściej pojawiają się na policzkach. Często są to okrągłe, czerwone „placki”, o dość regularnych brzegach i wyraźnej, lekko chropowatej powierzchni.
• Niepokój dziecka. Czteromiesięczne niemowlę nie potrafi jeszcze świadomie podrapać się w konkretne miejsce na ciele. Tymczasem zmiany towarzyszące atopowemu zapaleniu skóry zawsze powodują intensywny świąd. Niemowlę odczuwający tak wielki dyskomfort będzie zatem marudne, płaczliwe, może mieć kłopoty ze snem i jedzeniem.
• Drapanie się. Starsze niemowlęta, które są bardziej świadome swoich możliwości motorycznych, będą już próbowały same radzić sobie z problemem. Stąd też możemy zauważyć, że dziecko wykonuje nietypowe ruchy – np. ociera się o materac łóżeczka, intensywnie pociera policzkiem poduszkę, „wyciera się” o rodzica. To jeszcze nieporadne próby podrapania się.

Objawy u starszych dzieci – między 4 a 12 rokiem życia, koncentrują się głównie na występowaniu zmian w okolicach zgięć łokciowych, kolanowych, na szyi i twarzy.

Niewiele osób zdaje sobie sprawę z faktu, iż w medycynie mianem atopii określa się więcej schorzeń – nie tylko atopowe zapalenie skóry, ale także atopowe zapalenie spojówek, katar sienny czy astmę. Co więcej, bardzo często zdarza się, że dziecko cierpiące na atopowe zapalenie skóry ma także objawy „pokrewnych” zaburzeń – mogą więc występować u niego przewlekły lub sezonowy katar, ciągłe zaczerwienienie oczu czy nawracający kaszel. O tych nieprawidłowościach także trzeba wspomnieć lekarzowi przy okazji diagnozowania AZS.

Atopowe zapalenie skóry u dzieci – diagnoza i leczenie

Diagnozę atopowego zapalenia skóry oraz sposób leczenia może ustalić tylko i wyłącznie dermatolog. Choć wydaje się to być banalnym stwierdzeniem, w istocie takim nie jest – niektórzy rodzice nie tylko sami „diagnozują” swoje pociechy, ale także wdrażają „leczenie”, korzystając z rad oraz leków (!) uzyskanych od członków rodziny czy przyjaciół. Postępowaniem w stylu: „A daj, spróbuję tę maść na Zosi, skoro Antosiowi pomogła”, można zrobić dziecku krzywdę i doprowadzić do zaognienia zmian na skórze.

Udając się do specjalisty, warto zapisać sobie własne spostrzeżenia oraz pytania i uwagi. Starajmy się zanotować wszystko to, co zauważamy – reakcje na stosowane kosmetyki, polepszanie się/pogarszanie stanu skóry w zależności od składników diety dziecka.

Warto też zapytać rodziców, czy my sami bądź nasze rodzeństwo mieliśmy podobne kłopoty zdrowotne w dzieciństwie. Z uwagi na fakt, iż atopowe zapalenie skóry w wielu przypadkach „wycofuje się” w dzieciństwie, istnieje spore prawdopodobieństwo, że podobnie było i w naszym przypadku.

Niezależnie od tego, czy lekarz wskaże nam taką drogę postępowania, czy też nie, warto stworzyć sobie dzienniczek obserwacji – notujmy w nim, jak wygląda skóra dziecka po nowych posiłkach albo kosmetykach.

Domowe sposoby na poprawienie stanu skóry dziecka przy atopowym zapaleniu skóry

Oprócz doraźnych leków, warto wspomóc poprawianie się kondycji skóry odpowiednim postępowaniem. Oto, co szczególnie polecane jest przez dermatologów:

• pranie ubrań dziecka w środkach przeznaczonych dla alergików
• stosowanie do pielęgnacji skóry dziecka emolientów 
• ograniczenie kontaktu z kurzem: dywany, zasłony, ochraniacze na łóżeczko, baldachimy – są niepotrzebne
• utrzymywanie w domu optymalnej temperatury, tj. 18-19 stopni Celsjusza
• ubieranie dziecka w ubranka z bawełny, unikanie sztucznych tkanin
• unikanie kosmetyków zawierających drażniące środki zapachowe oraz tych na bazie alkoholu