Miód wytwarzany przez pszczoły i inne owady, poprzez przetwarzanie nektaru kwiatowego lub innych słodkich soków roślinnych. Pszczoły gromadzą go w plastrze, gdzie ulega dojrzewaniu.
Miód może mieć konsystencję gęstego płynu lub stałą, a barwę od jasnożółtej do brunatnobrązowej. W postaci płynnej nosi nazwę patoka, w postaci zestalonej (skrystalizowanej) krupiec.
Krystalizacja i dekrystalizacja miodu
Krystalizacja jest zjawiskiem naturalnym, zachodzącym w każdym naturalnym miodzie. Czas krystalizacji jest różny dla różnych miodów i zależy głównie od surowca, z jakiego miód został wyprodukowany oraz od stopnia dojrzałości miodu. Krystalizacja miodu nie zmienia jego składu, a co za tym idzie właściwości odżywczych i leczniczych.
W przemyśle stosuje się również proces dekrystalizacji, wykorzystywany głównie przy konfekcjonowaniu miodu z opakowań zbiorczych. Proces ten polega na podgrzaniu krupca (miodu skrystalizowanego) do temperatury około 50ºC nie dłużej niż 48h. Po nieodpowiednim procesie dekrystalizacji znacznie wzrasta zawartość HMF (hydroksymetylofurfural), który nie ma żadnej wartości odżywczej i nie jest trawiony przez ludzie enzymy. Maleje zawartość enzymów, miód traci właściwości lecznicze i bakteriobójcze, następuje denaturacja białka.
Miód, podobnie jak inne produkty pszczele, ma własności lecznicze
Wartość kaloryczna kilograma miodu waha się w granicach 3200 - 3300 kcal. Miód należy do pokarmów łatwo przyswajalnych przez organizm ludzki. Część cukrów prostych zostaje od razu wchłonięta do krwi z pominięciem szeregu procesów pośrednich. Jest cennym produktem odżywczym, zwłaszcza dla ludzi wyczerpanych pracą fizyczną czy umysłową. Ze względu na dużą zawartość cukrów prostych: glukozy i fruktozy, miód jest często stosowanym lekiem w chorobach serca. Pomaga również w leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy, wątroby, chorób oczu.
Niemowlęta poniżej pierwszego roku życia nie powinny dostawać miodu. Spożycie występującej naturalnie np. w miodzie bakterii Clostridium botulinum wytwarzającej w organizmie jad kiełbasiany może w bardzo rzadkich przypadkach spowodować u niemowląt poniżej pierwszego roku życia ciężką chorobę zwaną botulizmem dziecięcym. W tym przypadku choroba rozwija się nie na skutek działania toksyny botulinowej, ale z powodu namnażania się bakterii w ustroju.
Dzieci w wieku 1-4 lat powinny dostawać 7 g (1 łyżeczka) dziennie; dzieci w wieku 5-12 lat powinny spożywać 15-40 g miodu dziennie.
Rodzaje miodów
W zależności od surowca, z jakiego powstał miód, wyróżniamy miody:
- nektarowe (kwiatowe)
- spadziowe
- mieszane (nektarowo-spadziowe lub spadziowo-nektarowe)
Miody nektarowe (kwiatowe)
Miód taki w większości wypadków jest jasny, a tylko nieliczne jego rodzaje mają odcień od ciemnożółtego do brązowego. Miody kwiatowe odznaczają się wyraźnym aromatem. Miód pochodzi z nektaru najczęściej różnych roślin, ale pszczelarze mogą uzyskiwać miody odmianowe, powstające przy ogromnej przewadze nektaru jednej rośliny. Miody takie odbiera się z ula zaraz po przekwitnieniu danej rośliny miododajnej. Określa się je nazwą rośliny, z której głównie pochodzą, np. miód rzepakowy.
Miód rzepakowy
Miód o bardzo jasnej barwie. Konsystencja smalcowata, szybko krystalizuje. Po skrystalizowaniu jest biały lub kremowy o konsystencji drobnoziarnistej, mazistej. W smaku bardzo słodki. Miód o największej ilości glukozy i aminokwasów. Stosowany przy chorobach dróg żółciowych, miażdżycy, wzmacnia mięsień sercowy, leczy niewydolność krążenia.
Miód wrzosowy
Smak lekko gorzkawy, ale bardzo przyjemny. Dość szybko się krystalizuje. Stosowany przy schorzeniach dróg moczowych i prostaty. Znajduje zastosowanie również w leczeniu zapalenia gardła.
Miód gryczany
Nadaje się do wyrobu miodów pitnych. Duża zawartość kwasów sprawia, że fermentacja napojów przebiega prawidłowo, a silny aromat i swoisty ostry smak czyni napoje miodowe bardziej pikantnymi. W stanie płynnym, kolor ciemnoherbaciany do brunatnego. Po skrystalizowaniu kolor brązowy. Miód o silnym zapachu kwiatu gryki, smak ostry lekko piekący. Pochodzi przeważnie z rejonu Lubelszczyzny. Stosowany przy zapaleniu nerek, nadciśnieniu, posiada właściwości antybiotyczne, uzupełnia niedobory żelaza w organizmie.
Miód akacjowy
W stanie płynnym kolor bezbarwny lub jasnosłomkowy. Miód ten ulega krystalizacji najwolniej ze wszystkich polskich miodów. Odznacza się znacznie większą zawartością sacharozy niż wszystkie inne miody nektarowe. Jest lubiany przez dzieci. Zalecany jest diabetykom i polecany przy schorzeniach układu pokarmowego. Niezastąpiony przy nadkwaśności.
Miód lipowy
Barwa od bardzo jasnej do złotożółtej (może również być z odcieniem zielonkawym - zależy od składu spadzi, która bardzo często towarzyszy tej odmianie miodu). Zapach jest bardzo intensywny. Ostry w smaku z lekką goryczką. Stosowany przy bezsenności, kaszlu, objawach grypy, przewlekłych przeziębieniach. Działa uspokajająco, wykrztuśnie i lekko nasennie.
Miód koniczynowy
Po skrystalizowaniu barwa jasnożółta, smak bardzo słodki, łagodny, ale nieco mdły. Miód z koniczyny czerwonej jest jaśniejszy i długo pozostaje w stanie płynnym. Po skrystalizowaniu jest prawie biały. Ma wyraźny, niespotykany w innych miodach, kwaskowaty posmak.
Miód malinowy
W stanie płynnym kolor żółtawy. Po skrystalizowaniu żółtozłocisty. W smaku łagodny, lekko kwaskowaty o lekkim zapachu malin. Lubiany przez dzieci.
Miód wielokwiatowy
Po skrystalizowaniu kolor jasnobrązowy. Łagodny smak - zależy od składu nektaru, z jakiego powstał. Lekkostrawny, wzmacnia organizm i odporność, dodaje energii i witalności. Stosowany przy przeziębieniach, alergiach, katarze siennym, chorobach serca.
Miody spadziowe
W Polsce przeważają miody spadziowe z jodły i świerka; rzadko spotyka się miody spadziowe z drzew liściastych. Spadź jest to słodka ciecz występującą głównie latem na liściach, igłach, zielonych pędach i gałązkach, a będąca odchodami mszyc, czerwców lub miodówek i innych owadów ssących żywiących się sokami roślinnymi. Spadź jest zbierana przez pszczoły, a wytworzone miody zwane spadziowymi mają bardzo wiele walorów, także leczniczych. W miodach spadziowych znajduje się znaczny procent cukru złożonego, melezytozy, zwanego też cukrem modrzewiowym, którego nie ma bądź jest w nieznacznej ilości w miodzie nektarowym.
Miód ze spadzi iglastej
Stosowany jest przy chorobach dróg oddechowych, zapaleniach płuc, cukrzycy, astmie, katarze. Miód spadziowy jest najczęściej ciemny z odcieniem zielonkawym lub szarym i sprawia wrażenie jakby przybrudzonego. W stanie płynnym jest prawie czarny, po skrystalizowaniu rozjaśnia się Miody spadziowe z drzew liściastych mają nieprzyjemny smak, a z drzew iglastych łagodny, lekko żywiczny.
Miód z drzew owocowych
Miód o barwie złocistożółtej o zapachu płatków kwiatowych i łagodnym smaku.
Miód ziołowy (górski)
Miód o barwa ciemnożółta do pomarańczowo-żółtej, zapach intensywny. Miód o smaku korzennym.