6 złotych zasad

Opublikowane w Journal of American College of Nutrition wytyczne dotyczące roli żywienia w profilaktyce nowotworów skłaniają do przemyśleń. Raport zawiera sześć wskazówek pozwalających uniknąć rozwinięcia się guza:

  1. Ogranicz lub unikaj produktów mlecznych. Możesz zmniejszyć ryzyko nowotworu gruczołu krokowego.
  2. Ogranicz lub unikaj alkoholu. Możesz zmniejszyć ryzyko nowotworu jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, raka okrężnicy, odbytnicy oraz piersi. 
  3. Ogranicz spożycie czerwonego i przetworzonego mięsa. Możesz zmniejszyć ryzyko nowotworu okrężnicy i odbytnicy.
  4. Unikaj smażenia i pieczonego czerwonego mięsa, drobiu, ryb. Możesz zmniejszyć ryzyko nowotworu jelita grubego, odbytnicy, piersi, prostaty, nerki i trzustki.
  5. Spożywaj produkty sojowe, zwłaszcza, jeśli jesteś w okresie dojrzewania. Możesz zmniejszyć ryzyko wystąpienia raka sutka w życiu dorosłym. Produkty sojowe mogą również zmniejszyć ryzyko nawrotu i śmiertelności wśród kobiet z wczesnoleczonym nowotworem piersi.
  6. Jedz owoce i warzywa w diecie. Prawdopodobnie zmniejszysz ryzyko wielu popularnych form nowotworu.

Należy pamiętać, że zalecenia te zostały oparte na badaniach określających wpływ na powstanie nowotworów, nawet, jeśli sprawa nie została rozstrzygnięta ostatecznie.  Zdecydowaną nowością i kontrowersją jest zalecenie, aby ograniczyć lub unikać mleka i przetworów mlecznych. Autorzy twierdzą, że nie powinniśmy czekać na ostateczne dowody na szkodliwość mleka. 

Co z tym mlekiem?

Zarzutów pod wpływem mleka jest wiele. Mówi się, że wspomaga ono rozrost komórek nowotworowych, zwłaszcza związanych z hormonami, takimi jak nowotwory prostaty, jąder i jajników. Badania są jednak często sprzeczne, niejednoznaczne i jak wynika z dostępnych metaanaliz, nie wszystkie wiarygodne. Rzeczywiście niektóre wskazują na wzrost ryzyka zachorowania na nowotwór prostaty ( Li-Qiang Qin 2009 ) i inne nowotwory. Wyniki dużego, prospektywnego badania kohortowego opublikowanego w tamtym roku w International Journal of Cancer sugerują, że wyższe spożycie produktów mlecznych, zwłaszcza mleka i sera, może być związane ze zwiększonym ryzykiem nowotworu wątrobowokomórkowego. Sami autorzy jednak stwierdzili, że potencjalne mechanizmy biologiczne wymagają dalszych badań.

Jednocześnie cała lista innych badań potwierdza możliwą rolę ochronną produktów mleczarskich przed nowotworami np. jelita grubego ( Murphy, 2013 ). Konsumpcja produktów mlecznych nie została też uznana jako czynnik ryzyka guza piersi oraz innych typów nowotworów ( Pala, 2009 ). Co więcej, Peter i wsp. w metaanalizie z 2010 roku wskazali na niewielkie, lecz znaczące zmniejszenie całkowitej śmiertelności u osób z najwyższym spożyciem produktów mlecznych, w stosunku do osób, które nabiału unikały. Analiza 14 badań kohortowych z 2014 roku, opublikowana w Annals of Oncology, nie potwierdziła również hipotezy jakoby nabiał zwiększał ryzyko zachorowania na nowotwór trzustki.

Pomimo ograniczeń dowodowych, jeśli chodzi o mleko i przetwory mleczne, artykuł opublikowany w Journal of American College of Nutrition sugeruje, że ograniczenie lub unikanie produktów mlecznych może zmniejszyć ryzyko nowotworu prostaty. Stwierdzono, że spożywanie 35 g białka mlecznego (ponad 4 szklanki mleka) zwiększa ryzyko wystąpienia raka prostaty o 32 proc. Uważa się, że mechanizm, który zwiększa ryzyko tego nowotworu to duża dawka wapnia tłumiąca aktywację witaminy D oraz skłonność do zwiększenia w surowicy stężenia czynnika wzrostu podobnego do insuliny (IGF-I). O działaniu insuliny pisałam w artykule na temat mechanizmów głodu. 

Autorzy zdają sobie sprawę z problemów wynikających z takiego zalecenia (m. in. niedobory wapnia w diecie) i proponują jeść inne źródła wapnia: warzywa liściaste, rośliny strączkowe, oraz żywność wzbogaconą wapniem. Zalecenie ograniczenia produktów mlecznych w celu profilaktyki nowotworów może być ryzykowne i kłopotliwe, ponieważ produkty mleczne są głównym źródłem tego ważnego składnika mineralnego w diecie, niezbędnego m. in. dla zdrowia kości. Myślę, że powinniśmy skupić się na całkowitym podejściu do diety i zaleceniach dobrze zbilansowanej diety do momentu wyjaśnienia tej sytuacji. Wapń jest bardzo ważnym jej elementem, a mleko jest jednym z lepszych źródeł wapnia. Jeśli jednak dajemy się przekonać głosom przeciwko produktom mlecznym, dbajmy o uzupełnienie wapnia z innych produktów, o czym pisała dietetyk Emilia Gnybek - Ciosek.

Zdjęcie pochodzi z: stu_spivack / Foter / CC BY-SA