Jod, selen, cynk i żelazo w niedoczynności

Niedoczynność tarczycy to choroba, o której w ostatnich latach słyszymy coraz częściej. Nieleczona może przyczyniać się do dyslipidemii, nadciśnienia, zaburzenia funkcji poznawczych, bezpłodności, dysfunkcji nerwowo-mięśniowej. Częstość występowania wzrasta z wiekiem i jest większa u kobiet niż u mężczyzn. Niedoczynność tarczycy może pojawić się w wyniku nieprawidłowego działania tarczycy lub niewystarczającej stymulacji gruczołu przez podwzgórze lub przysadkę mózgową. 

W niedoczynności tarczycy niezwykle ważne jest zdrowe, zbilansowane żywienie, a przede wszystkim odpowiednia ilość jodu, selenu, cynku i żelaza. Są one konieczne, aby tarczyca funkcjonowała prawidłowo.

Jod

W naszym organizmie znajduje się około 15 - 20 g jodu, z czego 70 - 80 proc. w tarczycy. Hormony tarczycy zawierają jod, dlatego to oczywiste, że jego odpowiednia ilość jest kluczowa w zachowaniu wszystkich funkcji tego narządu. Jeśli jodu w organizmie jest za mało, na początek zwiększa się stężenie hormonu TSH, a później następuje obniżenie poziomu tyroksyny i trójjodotyroniny. Badania kohortowe dowiodły również, że nawet niewielki niedobór jodu powoduje powiększenie tarczycy i powstanie wola.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dzienna zalecana ilość jodu powinna  wynosić  150 μg  dla  młodzieży i  dorosłych oraz  175 - 200  μg  dla  kobiet  ciężarnych  i  karmiących. Podobne wartości podaje Instytut Żywności i Żywienia. Najlepszym źródłem jodu są ryby oraz skorupiaki morskie, a zwłaszcza makrela, małże, dorsz i ostrygi. Poza tym wykazano, że osoby, które piją małe ilości mleka, są bardziej narażone na wystąpienie chorób tarczycy. Ilość jodu w mleku jest jednak zależna od zasobności w ten pierwiastek gleby, na której rosły jedzone przez zwierzęta rośliny.

W Polsce występuje obligatoryjne jodowanie soli, co przyniosło zamierzone efekty.

Żelazo

Jeden z kluczowych dla tarczycy enzymów, a dokładnie peroksydaza  jodująca  zawiera w swojej cząsteczce żelazo, dlatego ilość tego składnika mineralnego wpływa na działanie tarczycy. Niedobór żelaza zmniejsza syntezę hormonów tarczycy w osoczu, zwiększa wydzielanie TSH, prowadzi do zwiększenia tarczycy i rozwoju niedoczynności. Co więcej, osoby z niedokrwistością wywołaną niedoborem żelaza, gorzej reagują na uzupełnianie ewentualnych niedoborów jodu. Według norm  żywieniowych  rekomendowanych  przez  Instytut  Żywności  i  Żywienia  codzienna  dieta  mężczyzn i kobiet  po  menopauzie  powinna  dostarczać  10  mg  żelaza,  a u kobiet  do  okresu  menopauzalnego - 18  mg. Główne źródło tego składnika mineralnego w Polsce to mięso i jego przetwory oraz produkty zbożowe.

Selen

Selen wchodzi w skład enzymu (dejodynaza), który uczestniczy w przemianach tyroksyny w trijodotyroninę. Jeśli selenu jest za mało w diecie, zmniejsza się wytwarzanie trijodotyroniny w tkankach i jego stężenie w osoczu. Jednocześnie dochodzi do obniżenia aktywności tarczycy. Długotrwały jego niedobór może Być przyczyną złej przyswajalności jodu.

Dowiedziono, że suplementacja selenu nie wpływa na zmianę stężenia hormonów tarczycy.

Zalecane, średnie spożycie selenu zostało określone na poziomie 45 μg. Dobry źródłem selenu są ryby, skorupiaki, orzechy brazylijskie oraz produkty mleczne (jeśli pożywienie zwierząt było w ten pierwiastek bogate). Spośród warzyw i owoców większe ilości selenu można odnaleźć w nasionach strączkowych i grzybach.

Cynk

Cynk jest konieczny do prawidłowej syntezy tyroksyny oraz wchodzi w skład białek receptorowych trijodotyroniny. Zalecane spożycie tego pierwiastka zostało ustalone na poziomie 11 mg/d  dla  mężczyzn  oraz  8  mg/d  dla  kobiet. Najwięcej cynku zawierają zarodki pszenne, nasiona lnu, pestki dyni oraz produkty zbożowe (pieczywo pełnoziarniste, kasza gryczana i jaglana).

Poza wspomnianymi czterema składnikami mineralnymi w niedoczynności tarczycy dużą rolę odgrywają również: witamina A, witamina D, witaminy z grupy B. Często dieta wymaga indywidualnych wykluczeń takich jak eliminacja glutenu, czy laktozy z diety osoby chorej na nietolerancję.