Istnieje wiele legend dotyczących pochodzenia herbaty oraz odkrycia sposobów jej przygotowania. Pewne natomiast jest to, że wywodzi się ona z Chin, a jej historia sięga 2000 roku przed nasza erą. To właśnie z tego okresu pochodzą pierwsze wzmianki na jej temat. Z upływem czasu jej walory smakowe znalazły uznanie na całym świecie, a uprawą krzewów herbacianych zaczęto zajmować się w wielu regionach, gdzie panuje ciepły i wilgotny klimat m.in. w Japonii, Wietnamie, Cejlonie, na Jawie, czy państwach afrykańskich i południowoamerykańskich.

 

Podział herbat

Istnieje wiele klasyfikacji tego napoju m.in. ze względu na: obszar uprawy, kraj pochodzenia, czy formę (liściaste, łamane, drobne, pył herbaciany). Jednym z najczęściej stosowanych podziałów jest ten uwzględniający sposób otrzymywania. W ten sposób możemy wyróżnić herbaty:

 

Czarne

Poddane pełnej fermentacji (im dłuższy proces fermentacji tym herbata mocniejsza o bardziej cierpkim smaku)

Czerwone

Częściowo fermentowane, o lekko korzennym smaku i zapachu, barwa ciemnobursztynowa do ciemnoczerwonej

Żółte

Poddane krótkiej fermentacji, otrzymywane z najwyższej jakości młodych pąków

Zielone

Otrzymywana z  pominięciem procesu fermentacji, po etapie więdnięcia enzymy są inaktywowane przez parowanie lub prażenie, napar o cierpkim smaku i jasnozielonej barwie

Białe

Otrzymywane z młodych, srebrzystych pączków liściowych, zbieranych jeszcze przed rozwinięciem. Barwa słomkowa, delikatny smak i aromat

 

Na opakowaniach lepszych gatunkowo herbat można często zauważyć oznaczenia literowe. Dotyczą one rodzaju liści i kolejności ich zbierania np. Flowery Orange Pekoe (FOP), co oznacza, że herbata otrzymywana jest z pierwszego liścia pędu i końcowego pączka lub Tips (T) - nierozwinięte pączki liściowe.

 

Wpływ na zdrowie

Z pośród składników, które oddziałują na zdrowie, w herbacie znajdują się m.in. składniki mineralne (sód, potas, magnez, wapń, żelazo, miedź, fosfor), witaminy z grupy B (głównie B1, B2),garbniki (taniny, katechiny) oraz alkaloidy (teobromina, teina).


Poszczególne rodzaje herbat różnią się od siebie zawartością tych składników, więc ich działanie na organizm także jest nieco inne. Ze zdrowotnego punktu widzenia najbardziej wartościowe są herbaty niefermentowane, a więc biała i zielona. Charakteryzują się one największą liczbą związków o charakterze przeciwutleniającym (herbata biała może zawierać ich nawet 3 razy więcej niż zielona). Związkom tym przypisuje się wiele pozytywnych skutków zdrowotnych m.in.:

  • pobudzają procesy trawienne,
  • obniżają ciśnienie krwi
  • obniżają poziom cholesterolu i trójglicerydów, przez co zapobiegają miażdżycy.
  • działają bakteriobójczo i antywirusowo
  • pomagają usuwać z organizmu substancje szkodliwe
  • zmniejszają ryzyko choroby nowotworowej.

Dzięki zawartości antyoksydantów i fluoru regularne spożycie herbaty zapobiega próchnicy i chorobom dziąseł. Herbata wykazuje także właściwości moczopędne i jest ona polecana w zakażeniach przewodu moczowego.


Kofeina (teina) zawarta w herbacie, ma działanie silnie pobudzające, jednak działa ona nieco inaczej niż ta zawarta w kawie - jest dłużej wchłaniana, a więc efekt przychodzi później, ale za to ma dłuższe działanie. Herbata biała zawiera największe stężenie tanin, związków, które wykorzystywane są w farmacji, a charakteryzują się działaniem ściągającym i zapobiegają rozwojowi bakterii, przez co jest wskazana jest w zatruciach pokarmowych i biegunkach.


Lista pozytywnego oddziaływania tego napoju na organizm człowieka jest bardzo długa i nie sposób wymienić wszystkich dolegliwości, w którego zapobieganiu lub leczeniu może ona okazać się pomocna. Warto więc wypijać od 3 do 5 filiżanek dobrej gatunkowo herbaty. Najczęściej sięgamy jednak po herbaty ekspresowe, które w większości przypadków otrzymywane są z pyłu herbacianego oraz gorszych jakościowo liści, co powoduje mniejszą zawartość substancji prozdrowotnych.

 

Inne rodzaje napojów herbacianych

Według definicji herbatą nazwać można tylko napój otrzymany z pąków i liści rośliny z gatunku Camellia Sinensis, istnieja natomiast napary o bardzo zbliżonych właściwościach otrzymywane z innych roślin. Przykładem tutaj może być.


  1. Rooibos otrzymywany z czarnokrzewu wywodzącego się z RPA. W przeciwieństwie do tradycyjnej herbaty nie zawiera kofeiny oraz garbników odpowiedzialnych za wyczuwalną goryczkę. Charakteryzuje się delikatnym miodowym posmakiem. Znakomicie nadaje się dla kobiet w  ciąży, wykazuje też pozytywny wpływ na procesy starzenia, obniża poziom ciśnienia krwi oraz wspomaga układ odpornościowy.

 

  1. Lapacho, napar otrzymywany z kory drzewa występującego w Ameryce Południowej. Często zwany herbatą Inków, wykorzystywany w leczeniu wielu dolegliwości. Może jednak powodować skutki uboczne, ponieważ zawiera toksynę lapachol.

 

 

  1. Yerba Mate otrzymywana z liści ostrokrzewu paragwajskiego. Napój ten jest bardzo dobrym źródłem antyoksydantów. Prowadzone badania dowiodły, że jego regularne spożywanie zwiększa odporność DNA na uszkodzenia oraz obniża poziom cholesterolu. Sugeruje się, że spożycie tego napoju podczas diet odchudzających, może zwiększyć ich efektywność. Z drugiej jednak strony w składzie Yerba Mate znajduje się duża grupa policyklicznych węglowodorów aromatycznych, które mogą przyczyniać się do rozwoju nowotworów.