Dynia to roślina należąca do rodziny dyniowatych, dokładnie tej samej, do której należą ogórek, cukinia, kabaczek, melon czy arbuz. Pochodzi z terenów Ameryki Południowej i Środkowej, gdzie początkowo stanowiła dla Indian przedmiot kultu - przypisywano jej działanie uzdrawiające. Obecnie można ją znaleźć w wielu zakątkach świata, jest wszechobecna zarówno w kuchni europejskiej, azjatyckiej i oczywiście w Ameryce Północnej.

Składniki mineralne i witaminy

Dynia ma pokaźny profil odżywczy, a 100 gramów miąższu pokrywa nasze dzienne zapotrzebowanie na potas (w 10%), na miedź (w 6%) oraz na mangan i ryboflawinę. To całkiem nieźle, ponieważ najczęściej spożywamy ją w większych ilościach (100 g miąższu to mniej niż połowa szklanki). Co więcej, jest też świetnym źródłem witamin przeciwutleniających - czyli A, C, E. Pamiętajmy, że do wchłonięcia witamin A i E konieczny jest udział tłuszczu w potrawie, ponieważ są one witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach i bez ich dodatku nie mogą zostać wykorzystane przez organizm.

Związki bioaktywne - nowotwory i skóra

Imponujący profil odżywczy wynika także z zawartości związków bioaktywnych. W dyni znajdziemy karotenoidy: beta-karoten, alfa-karoten i beta-kryptoksantynę. To barwniki cechujące się silnie przeciwutleniającym działaniem. Przeciwutleniacze zawarte w dyni neutralizują negatywny wpływ wolnych rodników, by te nie mogły szkodzić naszym komórkom. Stres oksydacyjny wywołany przez wolne rodniki jest jedną z przyczyn chorób układu krążenia i nowotworów. Udział karotenoidów w diecie zmniejsza także ryzyko nowotworów: brzucha, gardła, skóry, trzustki i piersi.

Przeciwutleniacze mają również niemały wpływ na wygląd skóry. Ich optymalna podaż zwiększa ochronę skóry przed promieniowaniem UV i pozwala długoterminowo utrzymać ją w zdrowej formie [1].

Działanie hipoglikemiczne

Badania pokazują, że dynia (sok lub ekstrakt) świetnie sprawdza się u osób z cukrzycą typu II. Jak można przeczytać u Kulczyńskiego i in. [bibliografia, pozycja nr 3.] “Przypuszcza się, że związki obecne w dyni zwiększają wrażliwość tkanek na insulinę oraz mogą poprawiać funkcje wątroby i nasilać wykorzystanie glukozy”.

Wspomaga system immunologiczny

Dynia to roślina idealna do spożywania w okresie jesienno-zimowym, czyli w sezonie, gdy infekcje towarzyszą nam częściej niż w innych porach roku. Wspomniane wcześniej witaminy A, C oraz E wspierają nasz system immunologiczny, podobnie jak zawarte w dyni żelazo i foliany oraz karotenoidy [2].

Nie zagrozi sylwetce

Dynia jest niskokaloryczna - 100 gramów to zaledwie 26 kalorii, a ponad 90% masy dyni stanowi woda. Można ją uwzględniać w codziennej, zbilansowanej diecie. Jest dobrym źródłem błonnika, którego odpowiednia podaż wspomaga perystaltykę jelit (oczywiście przy odpowiedniej podaży płynów). Błonnik chłonąc wodę pęcznieje w żołądku, dając uczucie sytości, co zmniejsza łaknienie i ochotę na podjadanie. Dynia, w wersji na słodko, może spokojnie stać się również dużo zdrowszą alternatywą dla słodyczy.

Wspomaga wzrok

Regularne spożywanie dyni wpływa korzystnie na wzrok, zmniejszając ryzyko pojawienia się chorób oczu. To wszystko dzięki wymienionemu już wcześniej beta-karotenowi, a także luteinie i zeaksantynie. Jak twierdzą Wang i in. [3] wyższy poziom beta-karotenu istotnie zmniejsza ryzyko zaćmy, będącej przyczyną ślepoty.

Nie tylko miąższ…
jest bogaty odżywczo. W kuchni wykorzystujemy także sam środek dyni, czyli jej pestki. Te z kolei są dobrym źródłem cynku, kwasów omega-3 i fitosteroli. Stanowią świetny dodatek do owsianek czy sałatek. Mogą pełnić także rolę oddzielnej przekąski, jednak należy unikać ich niekontrolowanego podjadania, ponieważ są wysokoenergetyczne (100 g = około 550 kcal).

Działanie moczopędne

Jak można przeczytać u Sosińskiej [bibliografia, pozycja nr 4.] - działanie moczopędne wykazuje miąższ i świeży sok z dyni. Ich wpływ był wykorzystywany w leczeniu chorób nerek, np. stanach zapalnych pęcherza moczowego czy nerek.

Co można przygotować z dyni?

Tak naprawdę wszystko. Dynia daje naprawdę fajną, charakterystyczną bazę do potraw, zarówno na słodko, jak i na wytrawnie. Oto garść moich kulinarnych inspiracji:

  • zupa krem: w wersji pikantnej (z chilli, mleczkiem kokosowym), w wersji korzennej (z imbirem i kminem rzymskim), w wersji na słodko (z cynamonem, sokiem pomarańczowym i rodzynkami), 
  • ciasto dyniowe, placki na słodko i wytrawnie, racuchy, ciasteczka z dyni,
  • domowe przetwory, np. powidła z dyni i pomarańczy, puree dyniowe, dżem z dyni i jabłek.
  • kawa dyniowa, koktajl z dodatkiem puree dyniowego,
  • owsianka, risotto, kaszotto - wszędzie tutaj dodatek dyni będzie świetnym pomysłem.

Najłatwiej przygotować puree, zapasteryzować w słoikach i korzystać z dobrodziejstw tego owocu przez cały rok lub po prostu zamrozić.  

Czy wiesz, że...
...najcięższa dynia ważyła ponad tonę? Wyhodowany w Belii egzemplarz ważył 1190,5 kg.

Lubicie dynię? Macie jakieś ciekawe dyniowe przepisy? Koniecznie podzielcie się z nami w komentarzu!

Bibliografia:

  1. Stahl W., Sies H., β-Carotene and other carotenoids in protection from sunlight, Am J Clin Nutr, 2012 Nov;96(5)
  2. Veldhoen M., Ferreira C., Influence of nutrient-derived metabolites on lymphocyte immunity 2015 Jul;21(7), Epub 2015 Jun 29.
  3. Wang A., Han J., Jiang Y., Zhang D.,Association of vitamin A and β-carotene with risk for age-related cataract: a meta-analysis, Nutrition 2014 Oct;30(10):1113-21
  4. Kulczyński B., Człapka-Matyasik M., Gramza-Michałowska A.: Wartość żywieniowa dyni. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2016, XLIX, 3, str. 698-701.
  5. Sosińska E.: Możliwości wykorzystania miąższu dyni na cele spożywcze