Konsumenci coraz większą wagę przywiązują do jakości żywności oraz jej pozytywnego oddziaływania na zdrowie. Przyczyniło się to do zwiększenia badań nad substancjami znajdującymi się naturalnie w produktach spożywczych, a jednocześnie wykazującymi działanie profilaktyczne, a także wspomagające leczenie wielu chorób.

 

Ze względu na koszty farmakoterapii oraz możliwości pojawienia się efektów ubocznych wskutek stosowania leków, to właśnie w nutracutykach upatruje się głównego narzędzia do walki z wieloma chorobami. Coraz więcej producentów decyduje się na wzbogacanie żywności składnikami biologicznie aktywnymi. Produkcja takiej żywności opiera się na zwiększeniu zawartości składnika wykazującego pozytywny wpływ na funkcjonowanie organizmu, zawartego naturalnie w danym produkcie spożywczym lub dodaniu go do produktów, w których normalnie on nie występuje. Na opakowaniach takich produktów umieszczane są specjalne oświadczenia żywieniowe lub zdrowotne.

 

Prozdrowotne działanie nutraceutyków

W krajach wysokorozwiniętych do najważniejszych przyczyn zgonów należą choroby układu krążenia. Wiele składników zawartych w żywności może obniżać ryzyko wystąpienia tych chorób, wpływając na profil lipidowy krwi. Do tych substancji można zaliczyć m.in:

  1.  rozpuszczalne w wodzie frakcje błonnika pokarmowego (pektyny, hemicelulozy). Wiążą one w przewodzie pokarmowym kwasy żółciowe i  cholesterol, co w konsekwencji skutkuje obniżeniem poziomu cholesterolu we krwi. Błonnik wiąże również jony sodu, przez co pozytywnie wpływa na ciśnienie tętnicze krwi.

 

  1. W prewencji chorób układu krążenia ogromna rolę odgrywają kwasy tłuszczowe. W diecie zapobiegającej chorobom związanym ze zbyt wysokim poziomem cholesterolu w surowicy krwi nie powinno zabraknąć steroli i  stanoli roślinnych. Ich głównym źródłem są oleje m.in. rzepakowy, sojowy i kukurydziany. Coraz częściej w te związki wzbogacane są margaryny, pieczywo i jogurty.

 

 

  1. W profilaktyce miażdżycy ogromną rolę odgrywają wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Największe ich ilości znajdują się w olejach roślinnych, orzechach oraz tłuszczu ryb morskich. W kwasy z grupy omega-3 wzbogacana jest cała gama produktów dostępnych na polskim rynku. Począwszy od majonezów, poprzez sery i tłuszcze do smarowania pieczywa, aż po płatki śniadaniowe.

 

  1. Oprócz błonnika, steroli, stanoli i kwasów tłuszczowych wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu krążenia mają również: likopen zawarty w pomidorach, resweratrol występujący w czerwonym winie, kwercetyna,luteina, saponiny, fitoestrogeny, bakterie fermentacji mlekowej oraz wiele innych związków.

 

 

Kolejną częstą przyczyną zgonów są choroby nowotworowe. Tutaj podobnie w zwiększeniu zawartości nutraceutyków w żywności pokłada się nadzieję na ograniczenie liczby zachorowań. Wiele związków naturalnie występujących w produktach spożywczych wykazuje działanie profilaktyczne m.in. składniki mineralne takie jak selen i cynk. Szczególną uwagę zwraca się jednak na substancje o działaniu antyoksydacyjnym. Należą do nich między innymi:

- zeaksantyna

- katechiny

- antocyjany

-  a-tokoferol

- indol-3

- kwas askorbinowy.

 

Ich dobroczynne działanie polega na unieszkodliwianiu, powstałych w procesach utleniania wolnych rodników, niekorzystnie wpływających na zdrowie. Źródłem antyoksydantów są m.in. zielona i biała herbata, brokuły, kukurydza, owoce cytrusów, czerwone wino.

 

Pomoc w walce z nadwaga, otyłością

Składniki naturalnie zawarte w żywności oprócz właściwości prozdrowotnych mogą pomóc kontrolować masę ciała. Kwas HCA (będący składnikiem np. Garcinia Cambogia) i błonnik pokarmowy zmniejszają apetyt. Natomiast chrom pozytywnie wpływa na metabolizm węglowodanów, z kolei L-karnityna przyspiesza spalanie tkanki tłuszczowej. Prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego jest regulowane przez probiotyki i prebiotyki.

 

Dodatkowo nutraceutyki wykazują działanie przeciwzapalne (szczególnie jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, kurkumina, kapsaicyna). Z kolei wapń, inulina oraz fruktooligosacharycy wpływają ochronnie na kości, przez co mogą zmniejszać ryzyko wystąpienia osteoporozy. Na poprawę zdolności psychofizycznych mają wpływ takie związki jak kofeina i tauryna.

 

Pozyskiwanie i bezpieczeństwo stosowania nutraceutyków

Obecnie nutraceutyki pozyskuje się głównie w postaci wyciągów z roślin, jednak efektywność tych procesów nie jest do końca satysfakcjonująca ze względu na niską zawartość pożądanych substancji w surowcach. Dlatego trwają intensywne badania nad możliwością zwiększenia wytwarzania nutraceutyków przez rośliny, przy wykorzystaniu narzędzi inżynierii genetycznej.

 

Nutraceutki określane są jako produkty pośrednie pomiędzy żywnością a lekami. Ich pozytywny wpływ na zdrowie jest niepodważalny. Słuszny wydaję się więc kierunek obrany przez wielu producentów  dotyczący wzbogacania żywności w te bioaktywne substancje. Jednak przy tak powszechnej dostępności do tych związków pojawia się wątpliwość dotycząca spożycia ich w zbyt dużej ilości. Do tej pory nie zostały odpowiednio poznane ewentualne skutki nadmiaru większości nutraceutyków.