Endometrioza — przyczyny, objawy, leczenie

Endometrioza — czym jest?

Endometrioza to choroba układu rozrodczego u kobiet, charakteryzująca się rozwojem błony śluzowej jamy macicy (endometrium) w nieprawidłowych miejscach w ciele. Objawy chorobowe oraz ryzyko powikłań zdrowotnych związanych z tym zjawiskiem są powszechne. Szacuje się, że choroba ta dotyka między 6 a 12% kobiet w wieku rozrodczym, co stanowi około 180 milionów ludzi na całym świecie. Diagnozowanie endometriozy stanowi wyzwanie, gdyż wiele przypadków pozostaje nierozpoznanych przez długi czas. Choroba najczęściej występuje u kobiet między 30 a 40 rokiem życia, choć objawy mogą pojawić się także wcześniej.

Endometrium — co to takiego?

Endometrium to warstwa błony śluzowej, która wyściela jamę macicy. Stanowi ona również miejsce implantacji zapłodnionej komórki jajowej. Endometrium podlega cyklicznym zmianom — rośnie w pierwszej fazie cyklu menstruacyjnego, a następnie, w przypadku braku zapłodnienia, ulega złuszczeniu, co prowadzi do krwawienia miesiączkowego.

Objawy endometriozy

Endometrioza zwykle przebiega bezobjawowo lub może powodować:

• plamienia przedmiesiączkowe;

• zaburzenia cyklu miesiączkowego;

• ból, który może występować zarówno w okresie okołomiesiączkowym, jak i poza nim;

• obfite krwawienia podczas miesiączki;

• dyskomfort ze strony układu pokarmowego;

• ogólne osłabienie organizmu;

• ból podczas stosunku płciowego;

• duszności;

• problemy z zajściem w ciążę;

• krew w stolcu.

Dolegliwości bólowe mogą obejmować bóle w okolicy krzyżowej, ból podczas współżycia oraz podczas oddawania moczu lub stolca, a także wzdęcia i biegunki.

Często pierwszym objawem endometriozy jest torbiel na jajniku — zazwyczaj wykryty podczas rutynowego badania USG. Ostateczne rozpoznanie choroby wymaga laparoskopii i pobrania wycinków z ognisk endometrialnych do badania histopatologicznego, co jest obecnie jedyną metodą pewnego rozpoznania choroby.

Jakie są przyczyny endometriozy?

Objawy chorobowe endometriozy są spowodowane rozwijającym się stanem zapalnym w obrębie ogniska chorobowego. Okresowe krwawienia oraz złuszczanie się tkanek endometrium powodują uwolnienie cytokin prozapalnych, które wywołują miejscowy obrzęk, ból oraz mogą prowadzić do bliznowacenia tkanek. Ten proces może również spowodować powstawanie zrostów pomiędzy narządami, co ogranicza ich ruchomość i jest jedną z przyczyn dolegliwości bólowych związanych z endometriozą.

Czynniki ryzyka endometriozy

• Czynniki ryzyka wystąpienia endometriozy obejmują:

• występowanie tej choroby w najbliższej rodzinie;

• wcześniejsze zabiegi chirurgiczne okolic narządów płciowych;

• krótkie cykle menstruacyjne;

• nawracające stany zapalne w obrębie miednicy mniejszej;

• defekty w budowie macicy;

• zespół policystycznych jajników.

Leczenie endometriozy

Leczenie endometriozy obejmuje farmakologiczne oraz chirurgiczne metody, które mogą mieć charakter oszczędzający lub radykalny, w zależności od wieku pacjentki, jej chęci prokreacyjnych, postaci choroby oraz występujących objawów. Istotną rolę odgrywa również terapia uzupełniająca, takie jak odpowiednia dieta i styl życia. Endometrioza zaawansowana powinna być leczona w ośrodkach referencyjnych, posiadających odpowiedni sprzęt i zaplecze do interdyscyplinarnej terapii.

Leczenie farmakologiczne

Leczenie farmakologiczne jest jedną z metod radzenia sobie z endometriozą. Stosuje się wówczas leki hormonalne, które wpływają na poziom hormonów płciowych, a także ograniczają nasilenie objawów choroby. W ramach tej terapii stosowane są doustne tabletki antykoncepcyjne, progestageny oraz analogi gonadoliberyny. Leki przeciwbólowe, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), są również stosowane w przypadku występowania nasilonych objawów bólowych. Leczenie farmakologiczne może pomóc zmniejszyć nasilenie objawów endometriozy, a co więcej prowadzić do regresji zmian patologicznych.

Leczenie chirurgiczne

Przy planowaniu leczenia operacyjnego endometriozy ważne jest dokładne sprecyzowanie wskazań oraz przeprowadzenie pełnej diagnostyki, uwzględniając doświadczenie operatora i wybierając odpowiednią technikę operacyjną. Wskazaniami do operacyjnego leczenia są ból w obrębie miednicy mniejszej, niepłodność w przebiegu endometriozy, endometrioza głęboko naciekająca oraz torbiele endometrialne jajników.

Leczenie operacyjne można podzielić na zachowawcze i radykalne. Leczenie zachowawcze wykonuje się u młodych pacjentek oraz kobiet w wieku rozrodczym, planujących zajście w ciążę. W tym przypadku postępowanie zachowawcze obejmuje wycięcie lub ablację ognisk endometriozy, usunięcie torbieli endometrialnych oraz resekcję ognisk endometriozy w narządach sąsiadujących. Ablację zmian endometrialnych można wykonać za pomocą elektrodiatermii lub lasera. Z kolei radykalne leczenie operacyjne stosuje się u pacjentek, które nie planują ciąży lub u których utrzymują się dolegliwości bólowe mimo zastosowania farmakoterapii. Ma ono na celu wywołanie menopauzy chirurgicznej w następstwie obustronnego usunięcia jajników.

Czym może grozić nieleczenie endometriozy?

Endometrioza może prowadzić do wielu powikłań, ale jednym z najczęstszych jest zespół bólowy miednicy mniejszej, który charakteryzuje się przewlekłym, ciągłym bólem trwającym dłużej niż 6 miesięcy i nieustępującym na standardowe leczenie przeciwbólowe. Co więcej, u kobiet z endometriozą często występuje niepłodność związana z obecnością zrostów, stanem zapalnym i nieprawidłowym funkcjonowaniem jajników z torbielami endometrialnymi. Wśród kobiet z endometriozą istnieje również zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory jajnika.

Bibliografia:

Drews K., Barlik M., Łukaszewski T., Leczenie zachowawcze endometriozy – praca poglądowa, Ginekol Pol. 2012, 83, 209-213, https://journals.viamedica.pl/ginekologia_polska/article/download/46221/33010 [dostęp online: 30.03.2023]
Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki i metod leczenia endometriozy, https://journals.viamedica.pl/ginekologia_polska/article/download/46120/32910 [dostęp online: 30.03.2023]
Parasar P, Ozcan P, Terry KL. Endometriosis: Epidemiology, Diagnosis and Clinical Management. Curr Obstet Gynecol Rep. 2017 Mar;6(1):34-41. doi: 10.1007/s13669-017-0187-1. Epub 2017 Jan 27. PMID: 29276652; PMCID: PMC5737931. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5737931/ [dostęp online: 30.03.2023]