Temat: pomoc socjologa... poszukuje-ważne

Struktury społeczne



Bardzo znany polski socjolog, polsko-amerykański socjolog Florian Znaniecki przedstawił taką definicję społeczeństwa jako zbiorowości:

Społeczeństwo jest kompleksem grup współistniejących i krzyżujących się, podporządkowanych jednej grupie dominującej (którą może być naród, państwo, organizacja religijna). Jest wielką zbiorowością terytorialną, stanowiącą układ zamknięty, posiadającą własne, charakterystyczne cechy odrębności. Każde społeczeństwo jest wewnętrznie zróżnicowane pod względem ekonomicznym, politycznym, kulturowym, demokratycznym, zawodowym i in. Zatem każde społeczeństwo stanowi specyficzną strukturę społeczną.

Struktura społeczna - inny z naszych znanych socjologów polskich Jan Szczepański definiuje strukturę społeczną w sposób następujący: Struktura społeczna oznacza sposób ułożenia i przyporządkowania sobie członków, instytucji, grup, i podgrup składających się na grupy oraz innych elementów tej grupy takich jak: elementy materialne, symbole i wartości, wzory zachowań i stosunków, pozycje społeczne zajmowane przez członków.

Inaczej mówiąc, prościej struktura społeczna oznacza układ (może być hierarchiczny, może być poziomy lub inny) różnych grup społecznych oraz instytucji społecznych ról i pozycji społecznych oraz układ związków między nimi. Tworzą one system jednostronnych lub wzajemnych nierówności społecznych wynikających z różnicy miejsca w podziale pracy, funkcji i władzy oraz ze sprzeczności interesów.

1. Struktura społeczna postrzegana przez grupy społeczne oraz jednostki, które w niej uczestniczą przybiera różne aspekty. Struktura społeczna przede wszystkim jest składnikiem społecznej specyfiki sytuacji, który determinuje stosunki międzyludzkie. Czyli zręcznością struktury społecznej od tego, kto w jakim miejscu się znajduje, to decyduje o stosunkach międzyludzkich grupy czy jednostki czy grup jednostek.

2. Pojmowanie struktury społecznej przez pewne klasy i środowiska pozwala dostrzegać zainteresowanie ludzi tych środowisk klas poprzez środowiskowe obrazy stosunków międzyludzkich, co ciekawe, do ich problemów. Poprzez obserwacje stosunków międzyludzkich w poszczególnych układach możemy dotrzeć do problemów jakie istnieją w danej grupie. Struktury społeczne istniejące w społeczeństwie wpływają bezpośrednio na występujące w samym społeczeństwie ideologie i programy społeczne. Idee występujące w danym społeczeństwie, ich aprobata lub dezaprobata może być wyjaśniona właśnie poprzez analizę struktury społecznej. To, jaka jest struktura społeczna wpływa na to czy w danym interesie w rozprzestrzenianiu czy jest aprobata dla niej czy jest dezaprobata na jakie procesy zachodzą w tej grupie.

Inny polski znany socjolog Stanisław Kossowski określił 3 wymiary podziału społeczeństwa:

1. Wymiar dychotomiczny – dychotomia to jest „albo – albo”, czyli podział dwudzielny np. biedni i bogaci, wyzyskiwani i wyzyskujący, rządzeni i rządzący

2. Gradacji prostej – to kryterium ilościowe, obiektywne, ustosunkowania społecznego i podziału na grupy np. wykształcenie określone liczbą ukończonych klas, albo dochód miesięczny

3. Gradacji syntetycznej – uwzględnia ilościowe mierniki podziału społecznego, które uwzględniają takie wartości jak: pochodzenie, przywileje, styl życia i przyjmowaną modę.

W ramach struktur społecznych istnieją zbiory społeczne i zbiorowości społeczne. Podstawą istnienia społeczeństwa oraz wszelkich grup społecznych jest człowiek. Między poszczególnymi członkami tych zbiorów czy między ludźmi mogą, ale nie muszą zachodzić różne oddziaływania, ze względu na przynależność do tych zbiorów lub zbiorowości. I ogólnie wszystkie zbiory ludzkie dzielą się na:

1. Zbiory proste społeczne – to zbiory ludzi wydzielone w sensie dystrybutywnym, w praktyce życia społecznego ze względu na jakąś wspólną cechę lub cechy. Cechami tymi mogą być: miejsce zamieszkania, wiek, płeć, zawód, wykształcenie lub cechy osobowości.

Biorąc pod uwagę powyższe cechy proste zbiory, dzielą się na zbiorowiska społeczne.

2. Zbiorowości społeczne

· Ze względu na miejsce zamieszkania dzielą się na kategorie społeczno-demograficzne i społeczno-zawodowe zwane też społecznymi kategoriami społecznymi członkostwa.

· Kategorie społeczno-demograficzne stanowi wiek, płeć i stan cywilny

· Kategorie społeczno-zawodowe wyznaczają zawód, wykształcenie, wysokość dochodu.

· A cechy osobowości ludzkiej i właściwości charakteru tworzą indywidualne typy psychospołeczne np. ludzie odważni, tchórzliwi, ambitni, nieambitni.

Czym jest natomiast zbiorowisko społeczne? Czym się różni zbiorowisko społeczne od zbioru?

Zbiorowisko społeczne – to zbiór ludzi przebywających mniej lub więcej, ale w pewnych określonych miejscach np. sanatorium, pomieszczenie, w takim skupieniu, że praktycznie możliwa jest ich styczność bezpośrednia ze sobą. Czyli zbiorowisko stanowią ludzie, którzy w jakiś sposób ze sobą się stykają, czyli mogą zachodzić między nimi jakieś relacje i to wtedy jest zbiorowość.

Zbiór prosty – to np. zbiór ludzi mieszkających w danym osiedlu, zbiór ludzi mieszkających w danym mieście, zbiór ludzi mających ten sam zawód, zbiór ludzi w tym samym wieku. Przydzieleni są do zbioru ze względów administracyjnych.



Zbiorowości społeczne – są to wszelkie zbiory ludzi, w których pomiędzy poszczególnymi członkami zachodzą jakieś więzi społeczne, wzajemne oddziaływania, chociażby przez krótki okres, tworzące z nich względnie wydzieloną całość. Podstawą istnienia zbiorowości społecznych z reguły są grupy społeczne. Duże zbiorowości społeczne są wewnętrznie zróżnicowane pod względem ekonomicznym, etnicznym, kulturowym. I to zróżnicowanie stanowi bardzo często kryterium ich podziału. Przykładowo ze zbiorowościami społecznymi wydzielonymi ze względu na wspólną kulturę są grupy etniczne, plemienne i narody. Ze zbiorowościami społecznymi opartymi na podobieństwie zachowań są tłum, publiczność, zbiegowisko. Osobnymi przykładami zbiorowości społecznych są małe grupy społeczne, a wśród nich rodzina, grupy sąsiedzkie, kliki, gangi przestępcze, grupy towarzyskie.

1. Zbiegowisko – jest to przelotne skupienie, od kilku do kilkudziesięciu osób, zainteresowanych jednym zdarzeniem. Coś się zdarzyło, zebrała się grupa ludzi, łączy ich zainteresowanie, tym co się właśnie zdarzyło, albo co się może zdarzyć np. zbiorowisko gromadzi się wokół wypadku na ulicy lub czegoś innego co przyciąga uwagę przechodniów. Przyczyna zbiegowiska jest nagła i występuje silnie działająca podnieta, jest to też ciekawość, a ciekawość jest podstawą tworzenia więzi społecznych, ciekawość łączy wszystkich ludzi. Wymienić tu należy również wymianę spostrzeżeń, wymiany informacji na temat co się zdarzyło i wiążą ludzi również w zbiegowisku podobne reakcje emocjonalne na to co się zdarzyło. Np. albo lęk albo zainteresowanie albo ogólna radość jeśli jest to wydarzenie radosne. W zbiegowisku występuje skłonność do podobnego działania, do udzielania pomocy, do porad. Uczestnicy zbiegowiska występują tak, jakby mieli prawo do stwierdzenia co się stało, prawo do wyjaśnień, niechętnie słuchają nakazów wzywających do rozejścia się. Właśnie z tych powodów w zbiegowisku mogą wystąpić podstawy i skłonności do wspólnego działania, do podejmowania wspólnych czynności, albo do zamienienia się w tłum. Czyli zbiegowisko może zamienić się w tłum.

2. Tłum – jest przelotnym zgromadzeniem większej liczby osób, co najmniej kilkaset na przestrzeni dotykającej bezpośredni kontakt reagujących spontanicznie na te same podniety, w podobny lub identyczny sposób. W tłumie występują więzi społeczne powstające na podstawie styczności przestrzennej (ludzie ze sobą się stykają bliżej lub dalej stąd są ze sobą w kontakcie), te więzi powstają też na bazie silnej łączności psychicznej czyli wspólnych emocji przeżywanych z racji tego samego wydarzenia. Z powodu tych wspólnych emocji jednostki identyfikują się z tą zbiorowością, z którą są czyli z tłumem. Tłum nie posiada żadnych norm organizacyjnych, norm moralnych. Nie ma żadnej organizacji formalnej ani żadnej formalnej kontroli społecznej. Czynnikiem kształtującym tłum są różne bardzo silne bodźce emocjonalne jak: gniew, krzywda, zemsta, pęd do zdobyczy, które stopniowo w miarę ich wzrostu, prowadzą do nie przewidywanych zachowań. Czynnikami powodującymi aktywność tłumu są: zarażanie się - zjawisko osmozy psychologicznej polega ona na wchłanianiu emocji innych ludzi, emocji ludzi, którzy są wokół nas, silne emocje przenikają wtedy do nas, jest to zarażanie się emocjami innych ludzi – stąd w tłumie tak szybko ludzie nie wiadomo dlaczego przejmują emocje innych ludzi i zachowują się tak jak inni, a potem nie wiedzą dlaczego to zrobili. Czyli czynniki powodujące aktywność tłumu to zarażanie się emocjami, naśladownictwo lub sugestie. Tłum daje jednostkom poczucie siły i odwagi, pomniejsza odpowiedzialność, która zostaje podzielona na innych uczestników. W tłumie ludzie przestają się bać prawa i kary. Najbardziej charakterystyczną cechą tłumu jest fascynacja i naśladownictwo. Polega to na tym, że im więcej ludzi postępuje w ten sam sposób, tym trudniej pozostałym ludziom zachowywać się inaczej czyli zdobyć się na opór lub na bierność. Zachowanie się tłumu są związane też z przywódcą, czy jest przywódca w tłumie czy nie ma. Udział przywódcy w tłumie, umiejętna jego sugestia i oddziaływanie na tłum, powoduje, że tłum działa szybciej, wyraźniej, bardziej agresywnie i zgodnie z wolą przywódcy. W tłumie bardzo często bez naszego udziału następuje zjawisko dezindywidualizacji. (przestajemy być sobą, stajemy się tacy sami jak tłum, jak większość). Jest to zjawisko groźne, każdego z nas może spotkać. Jednostka wsiąknięta w taką zbiorowość przestaje być sobą.

Jakie są rodzaje tłumu?

Są cztery podstawowe rodzaje tłumu:

1. Tłum agresywny

2. Tłum uciekający ogarnięty paniką – np.w Pampelunie przed goniącym bykiem, pożar hali widowiskowej w Gdańsku

3. Tłum atakujący, rabujący, grabiący – ostatnio w USA

4. Tłum demonstrujący- demonstracje górników, rolników, pielęgniarek







3. Publiczność – jest pewną społeczną całością, nieograniczoną w swoim składzie, która przez swój stosunek do jakiejś wartości, zjawiska lub ośrodka zainteresowania przez pewien czas powiązana jest więziami psychicznymi i emocjonalnymi. Np. publiczność zebrana – jest to publiczność intencjonalna związana ze skupieniem pewnej liczby osób zainteresowanych tym samym przedmiotem, żywiące podobne oczekiwania i przeżycia. Cechą tej publiczności jest gotowość do reagowania w podobny sposób, np. oklaski, gwizdy, na te same zdarzenia oraz gotowość do podobnego zachowania się np. publiczność sportowa – na stadionie pod wpływem radości lub gniewu wynikającego z widowiska sportowego może przerodzić się w tłum demonstrujący lub atakujący, agresywny, a również uciekający w przypadku przegranej. Wy na sali stanowicie publiczność zebraną - audytoryjną, szukającą informacji, zbierającą się na wykładach, mogą to być odczyty czy pokazy. W tej chwili stanowicie też grupę publiczną zabraną. Drugim rodzajem publiczności jest publiczność nie zebrana, rozproszona. W publiczności tej nie ma takich zjawisk, jakie występują w publiczności zebranej kiedy są emocje, przechodzące, wspólne zaraźliwe. Brak tu bezpośredniej styczności przestrzennej .łączności psychicznej, emocjonalnej i innej. Jest to zbiorowość ludzi, których łączy tylko wspólne zainteresowanie np. publiczność telewizyjna, łączy ich wspólne zainteresowanie tymi samymi problemami, radiowa, prasowa czyli czytelnicy tych samych gazet.

4. Grupa społeczna – grupą społeczną jest wszelki zbiór ludzi podejmujących co najmniej (w zależności od autorów) min. 2-3 osoby i wykazujących w swoim współżyciu i postępowaniu i zachowaniu jakąś organizację społeczną.